Læknablaðið - 15.07.2009, Blaðsíða 46

U M R Æ Ð
U N G U R
U R 0 G FRÉTTIR
VÍSINDAMAÐUR
sykursýki þó orsakatengslin séu ekki jafn ítarlega
rannsökuð og hitt sem ég nefndi."
Viðbrögð við svefnleysi
Annar hluti rannsóknar Ernu Sifjar beinist að
líkamlegum áhrifum svefnleysis. „Það er vitað að
magn bólguboðefna eins og CRP og IL-6 eykst í
blóði þeirra sem missa svefn heila nótt eða sofa
skemur en fjóra tíma á sólarhring. Einnig hefur
komið fram í nýlegum rannsóknum að matarlyst
eykst við svefnleysi þar sem brenglun verður
á hormónunum ghrelin og leptin sem stjórna
svengd; einstaklingurinn sækir þá sérstaklega
í kolvetnaríka fæðu. Einnig verður skerðing á
sykurþoli við svefnleysi sem eykur áhættu á
sykursýki af gerð II. í nýlegri rannsókn sem stóð
yfir í tvær vikur þyngdust þeir þátttakendur sem
fengu ekki að sofa lengur en fjóra klukkutíma á
sólarhring. Einnig er vitað að fólk með skertan
svefn er með verulega skerta athygli og einbeitingu
og kemur kannski ekki sérstaklega á óvart.
í rannsókninni völdum við tvo hópa til
samanburðar, annars vegar fólk sem við vissum
af fyrri mælingum að þoldi svefnleysi vel í
athyglisprófum og hins vegar fólk sem við vissum
að þoldi svefnleysi illa og stóð sig verr í sömu
prófum. Öllum var síðan haldið vakandi í 38
tíma og líkamlegt ástand rannsakað nákvæmlega
um leið og einstaklingarnir leystu athyglispróf.
Við höfum áhuga á að vita hvort sykurþolið er
betra og bólguviðbrögðin minni hjá þeim sem
þola svefnleysið vel en hjá þeim sem þola það
illa? Tengslin þarna á milli eru ekki þekkt. Við
gerðum einnig mjög umfangsmiklar mælingar
meðan á rannsóknartímanum stóð, tókum blóð á
fjögurra tíma fresti bæði við eðlilegan svefn fyrir
vökutímabilið, á meðan á því stóð og svo fyrstu
nóttina eftir svefnleysi í lok rannsóknartímans.
Við erum núna að gera mælingar á breytingvmum
sem verða í genatjáningu í 39 þúsund genum
við svefnleysi í samanburði við eðlilegan svefn
og vöku. Þessar mælingar eru gerðar með
örflögutækni (microarray) sem gerir okkur kleift
að skoða allar breytingar sem verða á frumu-
starfsemi en ekki bara einangruð boðefni." Erna Sif
segir niðurstöður ekki liggja fyrir ennþá en tilgáta
hennar er sú að þeir sem upplifi svefnleysi sem
lítið mál verði fyrir minni líkamlegum áhrifum
en hinir. „Reyndar eru til tvær gerðir af fólki sem
sefur lítið að jafnaði. Annars vegar eru þeir sem
sofa alltaf 4-6 tíma og hins vegar eru þeir sem sofa
4-6 tíma á virkum dögum og bæta sér síðan upp
svefnleysið með miklum svefni um helgar. Seinni
hópurinn er líklega að valda sér einhverjum skaða
en mögulegt er að hinir þurfi hreinlega ekki meiri
svefn."
Hún segir að upplýsingar um áhrif svefnleysis
geti komið sér mjög vel fyrir fólk sem er að velta
fyrir sér hvort óreglulegur vinnutími og/eða
vaktavinna henti því. „Ég tel að fólk vilji vita hvort
það sé að valda sér heilsufarslegum skaða með því
að vinna þannig að það dragi verulega úr svefni,
jafnvel þótt það upplifi líðan sína ágætlega og geti
haldið athyglinni. Læknar eru einmitt gott dæmi
um stétt sem vinnur mikið og til skamms tíma
hafa vaktir verið mjög langar hjá læknum. Mér
finnst í rauninni stórmerkilegt hvað læknar hafa
unnið langan vinnudag og langar vaktir miðað við
hvað vitað er um áhrif svefnleysis á frammistöðu
og athyglisgáfu. Margar rannsóknir hafa sýnt svo
ekki verður um villst að læknar og aðrar stéttir
gera meiri mistök eftir að hafa staðið langar vaktir.
Svo þegar líkur benda til að svefnleysið hafi áhrif
á heilsufar læknisins sjálfs spyr maður sig hvort
ekki eiga að leggja miklu meiri áherslu á að draga
úr vinnu- og vaktaálagi."
Fyrstu niðurstöður úr kæfisvefnshluta rann-
sóknar Ernu Sifjar voru kynntar irtnan Landspítala
á Vísindadögum og á stórri ráðstefnu í Seattle.
Reikna má með birtingu í tímariti í lok sumars.
„Niðurstöður úr svefnleysisrannsókninni verða
væntanlega birtar í haust eða fyrri part næsta
vetrar. Ég stefni svo að því að ljúka doktorsnáminu
í lok næsta árs," segir Erna Sif Arnardóttir að
lokum.
526 LÆKNAblaðið 2009/95