Læknablaðið - 15.05.2013, Blaðsíða 7

RITSTJÓRNARGREIN
Höfum við efni á að byggja EKKI?
María
Heimisdóttir
læknir, sérfræðingur í
lýðheilsu, framkvæmdastjóri
fjármálasviðs Landspítala.
Klínískur lektor
læknadeild HÍ.
mariahei@landspitali. is
Rekstrarkostnaður Landspítala mun að
óbreyttu vaxa mjög á næstu árum eða
áratugum. Stafar það fyrst og fremst af
aukinni tíðni krónískra (langvinnra) sjúk-
dóma og hraðri öldrun þjóðarinnar, enda
aldurinn að færast yfir stóra árganga eftir-
stríðsáranna. Allt að 75% kostnaðar við
heilbrigðisþjónustu stafar af langvinnum
sjúkdómum1 og kostnaður við heilbrigðis-
þjónustu er 3-5 sinnum hærri meðal 65 ára
og eldri en annarra.2
Aukin tíðni langvinnra sjúkdóma end-
urspeglast meðal annars í sjúkdómsbyrði
sjúklinga Landspítala. Til dæmis hefur
sjúkdómsbyrði sjúklinga á legudeildum
hækkað um ríflega 10% frá 2008 og enn
meira á dag- og göngudeildum. Þetta er
mælt með svokallaðri DRG-vigt sem túlka
má sem mælikvarða á hve mörg og hve
flókin vandamál eru til meðhöndlunar
hverju sinni og hve mikillar þjónustu þau
krefjast. Áhrif breytinga á skráningu hafa
verið útilokuð þannig að allt bendir til að
um raunaukningu sé að ræða.
íslendingum 65 ára og eldri mun fjölga
samkvæmt spá Hagstofunnar um 50% (úr
42.000 í 62.000) á næstu 12 árum, til ársins
2025. Þessi aldurshópur er nú 13% lands-
manna en nýtir 45% legudaga á Landspít-
ala. Að óbreyttu kallar þetta á samsvarandi
fjölgun legudaga en í dag er meðalkostn-
aður á legudag um 126.000 krónur.
Hækkun á rekstrarkostnaði þessu sam-
fara er ærið áhyggjuefni. Enn alvarlegri er
þó ógnin við öryggi sjúklinga þegar eftir-
spurn eftir þjónustu vex svo langt umfram
það sem aðstæður leyfa.
Norska ráðgjafarfyrirtækið Hospitalitet
AS bar árið 2011 saman fjárhagsleg áhrif
þeirra tveggja kosta sem í boði eru, það er
að reka spítalann áfram í núverandi hús-
næði (leið 0) eða reisa nýbyggingu við
Hringbraut fyrir bráðaþjónustu spítalans
sem nú er á tveimur meginstarfsstöðvum,
við Hringbraut og í Fossvogi (leið 2).3
Leið 0 felur í sér endurbætur og við-
hald á núverandi húsnæði, auk 15.000 m2
nýbyggingar sem tækniframfarir og starf-
semisaukning krefjast og núverandi bygg-
ingar geta á engan hátt rúmað. Kostnaður
er metinn á 41 milljarð króna til ársins 2050.
Leið 2 felur í sér endurbætur og viðhald
á húsnæði við Hringbraut auk nýbyggingar
fyrir bráðastarfsemi spítalans. Kostnaður
er metinn á 61 milljarð króna til ársins 2050.
Gögn um starfsemi og mannafla frá
árinu 2010 voru notuð til að framreikna
rekstrarkostnað til ársins 2025. Mann-
fjöldaspá Hagstofunnar var notuð til að
framreikna eftirspurn eftir þjónustu til
2025. Fyrir leið 0 var miðað við óbreytta
framleiðni frá 2010. Fyrir leið 2 var miðað
við aukna framleiðni í takt við erlenda
reynslu af sambærilegum nýbyggingum.
Framleiðniaukning við flutning í sam-
eiginlegt húsnæði byggist á betri nýtingu
mannafla, samþjöppun þjónustu, færri
sjúkraflutningum og ekki síst því að vera
með eitt bráðasjúkrahús í stað tveggja eins
og nú er. Nýtt sérhannað húsnæði dregur
einnig mjög úr spítalasýkingum, og þar
með kostnaði, og eykur almennt öryggi
sjúklinga. Allir þessir þættir stuðla að
styttri legu, aukinni framleiðni og þar með
lægri rekstrarkostnaði.
Niðurstaða Hospitalitet er að leið 2 skilar
árlegri rekstrarhagræðingu upp á 2,6 millj-
arða króna miðað við leið 0. Langtímaáhrif,
það er nettó núvirði (net present value) til
ársins 2050, reyndist hagstæðara með leið
2 en leið 0, hvort sem miðað var við 3%, 4%
eða 6% vexti. Munurinn var verulegur (6,8-
27,6 milljarðar eftir vaxtastigi) þannig að
forsendur þyrftu að gerbreytast til að leið
0 yrði hagstæðari en leið 2. Rekstrarhag-
ræðingin af leið 2 nægir því til að standa
straum af verkefninu ásamt fjármagns-
kostnaði, að teknu tilliti til hærri rekstrar-
kostnaðar við nýtt húsnæði. Rekstrarábati
mun byrja að skila sér sama ár og nýtt hús
er tekið í notkun og annað húsnæði lagt af.
Niðurstaðan var nokkurn veginn sú
sama þegar skoðuð voru áhrif ýmissa
óvissuþátta annarra en fjármagnskostnaðar,
svo sem fráviks um 10% í rekstrarkostnaði
húsnæðis og fráviks um 20% í framleiðni-
aukningu. Til lengri tíma er samkvæmt
þessu einfaldlega hagstæðara fyrir þjóð-
arbúið að ráðast í endurbætur á húsnæði
Landspítala með nýbyggingu við Hring-
braut en að búa áfram við núverandi eða
lítið bættan húsakost. Með nýrri byggingu
nýtist mannafli betur og því verður þörf
fyrir fjölgun starfsmanna vegna aukinnar
eftirspurnar ekki jafn mikil og í núverandi
húsnæði. Þannig dregur framkvæmdin úr
hættunni á mannaflaskorti, auk þess sem
endurbætur á húsnæði eru líklegar til að
laða að starfsfólk, meðal annars þá sem eru
í framhaldsnámi erlendis. Síðast en ekki
síst býður ný bygging gerbreyttar aðstæður
fyrir sjúklinga og aðstandendur.
Þrátt fyrir mikla hagræðingu í starf-
semi Landspítala síðustu ár má enn ná
verulegum rekstrarávinningi. Til þess þarf
að ráðast í nýja byggingu við Hringbraut.
Við höfum hreinlega ekki efni á að sleppa
þessu tækifæri.
1. cdc.gov/chronicdisease/index.htm - apríl 2013.
2. cdc.gov/aging/pdf/saha_2007.pdf - apríl 2013.
3. nyrlandspitali.is/nyrlandspitali/upload/files/driftso-
konomisk_analyse_landsspitali_111020-final_version.pdf
- apríl 2013.
New hospital building - short and
long term financial benefit
María Heimisdóttir, MD, PhD, MBA, Chief Finance and
Information Executive,
Landspitali - The National University Hospital of lceland
Clinical Lecturer/Ass. Clinical Professor, University of
lceland, Faculty of Medicine
LÆKNAblaðið 2013/99 231