Læknablaðið - 15.05.2013, Blaðsíða 31

UMFJÖLLUN O G GREINAR
„Sjiíklingar íþessu ástandi sækja mjög ígeðþjónustuna og þeim virðist fara fjölgandi. Við sjáum birtingarform
persónuleikaröskunar i æ meira mæli," segir Halldóra Ólafsdóttir geðlæknir.
og þarf ekki langan tíma fyrir geðlækninn
til að átta sig en stundum þarf að kynn-
ast sjúklingnum vel, fá ítarlega sögu til
að vera fullviss um að greiningin sé rétt.
Samtímis er skimað fyrir ýmsu öðru svo
greiningin verði sem ítarlegust og réttust
enda eru oft aðrar raskanir líka til staðar
og þurfa sérstakrar meðhöndlunar við."
Þétt viðtalsmeðferð gagnast best
Halldóra segir að þrátt fyrir ýmis vand-
kvæði við greiningu og meðferð persónu-
leikaraskaðra sjúklinga þá gangi með-
ferðin alltaf betur og betur. „Eftir því sem
þekkingu á sjúkdómnum fleygir fram og
fleiri rannsóknir eru gerðar í heiminum
þá hefur þróun meðferðarúrræða verið
talsverð, sérstaklega á síðustu 10-15 árum.
Meðferðin sem hefur gefið bestan árangur
er fólgin í mjög nákvæmri og þéttri við-
talsmeðferð. Þetta hefur skilað umtalsvert
betri árangri en langvinn meðferð og
engin lyf virðast verka á kjarnaeinkenni
persónuleikaröskunar. Rannsóknir á
lyfjagjöf við persónuleikaröskun eru afar
litlar og mjög fáar staðfestingar á því
að lyf komi að verulegu gagni. Ýmis lyf
eru notuð við hliðareinkennum, svo sem
depurð og kvíða, og geta vissulega dregið
úr vanlíðan sjúklingsins en ekki höfuðein-
kennum persónuleikaröskunarinnar. Það
verður þó að viðurkennast að stór hluti
þessara sjúklinga endar oft á mikilli geð-
lyfjameðferð, kannski of mikilli í sumum
tilfellum. Persónuleikaraskaðir einstak-
lingar sem kvarta yfir vansæld svara oft
ekki hefðbundinni þunglyndismeðferð.
Þunglyndi þeirra eða vansæld lýsir sér oft
sem tómleiki og vonleysi ásamt miklum
truflunum í samskiptum við annað fólk,
sérstaklega sína nánustu."
Stærsti aldurshópurinn sem greinist
með persónuleikaröskun er ungt fólk á
aldrinum 18-25 ára. Eftir því sem aldurinn
hækkar fækkar tilfellum og Halldóra
segir að hjá mörgum einstaklingum gangi
persónuleikaröskunin yfir á 15-20 árum ef
tekið er á sjúkdómnum nægilega snemma.
Eftir standi þó oft ýmis annar vandi eins
og skortur á vinnufærni og félagslegri
færni sem erfitt getur reynst að endur-
heimta.
„Fyrir einstakling um tvítugt sem
flosnað hefur upp úr námi eða starfi og er
nýkominn til meðferðar á geðdeild er því
til mikils að vinna að ná tökum á vand-
anum. Ómeðhöndluð persónuleikaröskun
hindrar allt eðlilegt líf einstaklingsins til
lengri tíma en vissulega er misjafnt hversu
illa hann er haldinn af sjúkdómnum. Hér
á geðdeild Landspítala sjáum við veikasta
fólkið, en eflaust eru aðrir sem ná að vinna
sig í gegnum þetta með viðtölum við sál-
fræðinga og geðlækna útí í bæ. Þó hefur
það sýnt sig að strjál viðtöl, vikulega eða
sjaldnar, skila litlum árangri. Á Landspít-
ala bjóðum við upp á nokkur meðferðar-
form, dagdeild og göngudeildarmeðferð í
6 mánuði þar sem eru allt að fjórir tímar
á viku, bæði einstaklingsviðtöl og hóp-
tímar. Við gerum svokallaðan meðferðar-
samning við sjúklinginn þar sem hann
fer fyrst í undirbúningshóp á dagdeild en
síðan á göngudeild þar sem samið er um
hálft ár í einu og sjúklingurinn kemur
fjórum sinnum í viku, bæði í einstaklings-
viðtöl og hóptíma. Endurhæfingardeildir
Kleppsspítala hafa einnig reynst þessum
hópi ágætlega. Okkur virðist sem það
henti þessum sjúklingum illa að vera á
legudeild með öðrum geðsjúklingum. Það
hefur slæm áhrif á þá. Hins vegar gengur
mjög vel að vinna með þeim í göngu-
deildarhópum þar sem eingöngu eru
einstaklingar með persónuleikaröskun.
Við höfum því frekar lagt áherslu á það
þó stundum verði ekki komist hjá því að
leggja þessa sjúklinga inn á deild."
Á hverjum tíma eru um 40 manns í
virkri meðferð við persónuleikaröskun á
geðsviði Landspítala. „Þar fyrir utan er
hópur fólks sem kemur á göngudeild eða
er á legudeild og bíður eftir þessum úr-
ræðum eða öðrum. Þessi hópur er sannar-
lega að stækka og okkur finnst við sjá mun
fleiri tilfelli en fyrir tveimur áratugum þó
við höfum ekki neina haldbæra skýringu á
því. Við erum að standa okkur ágætlega í
meðferð þessara sjúklinga og höfum tekið
upp meðferðarmódel frá Norðurlönd-
unum sem skilað hafa góðum árangri. Við
þyrftum helst að geta meðhöndlað fleiri
sjúklinga samtímis þar sem margir bíða
úrlausnar á hverjum tíma."
LÆKNAblaðið 2013/99 255