Læknablaðið

Árgangur

Læknablaðið - 15.09.2013, Blaðsíða 21

Læknablaðið - 15.09.2013, Blaðsíða 21
Y F I R L I T aðrar blæðingar og hafa í för með sér verri horfur. Dánartíðnin er allt að 65%. Notkun aspiríns virðist tvöfalda blæðingarhættu.19 Sú áhættuaukning er þó mun minni en fylgir warfarínmeðferð. Blæðingarhætta er tiltölulega lítil þegar segaleysandi meðferð við hjartadrepi (0,5-0,7%) er gefin. Segaleysandi meðferð við heila- drepi fylgir hins vegar 6-7% blæðingartíðni.20'21 Mest er hættan hjá sjúklingum með stór drep sem þegar eru komin í ljós á tölvusneið- myndarannsókn þegar hefja skal meðferð. Meðfædd blæðingarhneigð er sjaldgæf en þó vel þekkt ástæða heilavefsblæðingar. Dæmi um slíkt er blæðarasjúkdómur (hetnop- hilin). Þeir sem blæða eru flestir ungir og dánartíðni afar há (um 65%). Ónæmisbundin blóðflagnafæðarpurpuri (immune throm- bocytopenic purpura) er önnur þekkt ástæða. Á þetta sérstaklega við þegar fjöldi blóðflagna fer undir 10.000/pL. Á sama hátt getur bráðahvítblæði valdið blæðingu vegna blóðflögufæðar.22 Heilavefsblæðing vegna inntöku örvandi lyfja Örvandi lyf (sympathomimetics) á borð við amfetamín, efidrín og kókaín geta valdið heilavefsblæðingu. Blæðingar eru algengastar í hvíta efninu undir heilaberkinum. Tímabundin mikil hækkun blóðþrýstings, oftast innan nokkurra klukkustunda frá inntöku efnisins, er talin vera hlutaðeigandi orsök. Undir þessum kring- umstæðum hafa myndrannsóknir af slagæðum sýnt þrengingar. Slíkt útlit æða getur vakið grun um æðabólgur sem þó eru ekki til staðar í þessu samhengi. Æðasamdráttur af völdum efnanna er talinn skýra þrengingarnar. Æðaþrengingarnar ganga gjarnan yfir af sjálfu sér en einnig hafa barksterar verið notaðir, en gagnsemi þeirra hefur ekki verið sannreynd.23-21 Hafa ber í huga að í stöku til- fellum getur æðamissmíð auk inntöku örvandi efnis legið að baki blæðingu og því er mikilvægt að útiloka slíkt. Inntaka örvandi efna getur einnig valdið heiladrepi. Heilaæxli Blæðing í heilaæxli er tiltölulega sjaldgæf en þó vel þekkt orsök heilavefsblæðinga. Sumar tegundir æxla blæða fremur en aðrar. Dæmi um slík æxli eru: glioblastomn multiforme, meinvörp frá sortu- æxli, choriocnrcinomn, nýrnakrabbameini og lungnaæxli. Það sem gefur vísbendingar um blæðingu í æxli er í fyrsta lagi ef mynd- rannsóknir sýna fleiri fyrirferðir en blæðinguna. í öðru lagi ef óvenju mikill bjúgur er í kringum blæðinguna (mynd 3). I þriðja lagi ef hringlaga upptaka skuggaefnis sést í jöðrum blæðingar- innar og í fjórða lagi ef staðsetning blæðingarinnar er óvenjuleg. Við greiningaróvissu er segulómskoðun kjörrannsókn í þessum tilfellum. Aðrir áhættupættir Rannsóknir hafa gefið vísbendingu um að áfengisnotkun auki hættuna á heilavefsblæðingu.12-25'26 Þetta á einkum við um mikla og langvarandi misnotkun.27 Áfengið er talið auka blæðingarhættuna annars vegar í gegnum áhrif sín á storkukerfið og hins vegar með beinum niðurbrotsáhrifum á veggi slagæða heilans.28 Rannsóknir hafa einnig sýnt að reykingar eru áhættuþáttur fyrir blæðingu,12 þó ekki eins öflugur og háþrýstingur. Athyglisvert er að lágt kólesteról hefur verið tengt aukinni hættu á heilavefsblæðingu.10 Ástæðan er ekki þekkt en hugsanlega hefur kólesteról styrkjandi áhrif á æðavegginn og dregur úr hættu á rofi. Sykursýki er veikur áhættuþáttur.29 Einnig er heiladrep áhættuþáttur. Hjá 10% þeirra sem verða fyrir heiladrepi blæðir inn í drepið. Mynd 3. Tölvusneiðmynd án skuggaefnis sýnirferska blæðingu í Imakkablaði vinstra megin. íkringum blæðinguna má sjá bjúgsem vekurgrun um meinvarp. Rcyndist liér um meinvarpfrá nýrnaæxli að ræða. Klínísk einkenni Klínísk einkenni heilavefsblæðingar ákvarðast af staðsetningu blæðingarinnar og geta auk þess mótast af hækkuðum innan- kúpuþrýstingi. Ekki er hægt með nokkurri vissu að greina klínískt milli heilablóðþurrðar og heilavefsblæðingar. Aðgreining krefst myndrannsóknar. Blæðingum fylgir oftar höfuðverkur, ógleði og uppköst ásamt meðvitundarskerðingu. Meðvitundarminnkun Hjá um fjórðungi sjúklinga sem eru vakandi í upphafi skerðist meðvitundin á fyrsta sólarhringnum.30Sérstaklega á þetta við um sjúklinga með stóra blæðingu og þegar blæðir inn í heilahólfin.30 Stækkun blæðingarinnar er algengasta ástæðan fyrir versnandi klínísku ástandi fyrstu klukkustundirnar. Frekari versnun síðar er yfirleitt vegna bjúgmyndunar. Stærstu blæðingunum fylgir skert meðvitund vegna aukins innankúpuþrýstings og þrýstings á stúkuna, heilastofninn og dreifina (reticular activating system).3' Áður var talið að blæðing stöðvaðist samstundist vegna storkn- unar og þrýstings frá aðliggjandi heilavef. Endurteknar tölvu- sneiðmyndarannsóknir hafa sýnt að sumar blæðingar stækka eftir upphaf veikinda (mynd 4).32-33 Það á við um 40% blæðinga á fyrstu klukkustundunum.34 Er það talið stafa af því að áfram seytlar frá upphaflega æðarrofinu. Einnig geta nálægar æðar brostið undan þrýstingi. Mjög hár blóðþrýstingur getur stuðlað að slíkri þróun.35 Krampar og flogaveiki Tíðni krampa er hærri hjá sjúklingum með heilavefsblæðingu en þeim sem veikjast af heilablóðþurrð.36 Hættan á tilurð flogaveiki er mest fyrsta árið, um 8%. Hættan er mest ef blæðingin nær að skadda heilabörkinn.36 Flogaköstin geta bæði verið staðbundin (focal) og alflog. LÆKNAblaðið 2013/99 393
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60

x

Læknablaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Læknablaðið
https://timarit.is/publication/986

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.