Þjóðlíf - 01.12.1985, Qupperneq 39

Ráðherranum hefði hins vegar
átt að vera málið ktinnugra.
Það hafði árangurslaust verið
reynt að útskýra það fyrir honum og
hans ráðuneyti. í heil þijú ár hefur Þor-
gils Axelsson tæknifræðingur talað
fyrir daufum eyrum embættis-
mannakerfisins um Bókun A-188 og
þýðingu þess fyrir íslenskt efnahagslíf
að íslendingar skuli hafa hagað sér í
viðskiptum innanlands og utan eins og
hún væri ekki til. Bókun A-188 fjallar
um hvemig verðtryggja skuli verk-
samninga og er alþjóðleg viðmiðun þar
um. Þorgils telur að um 10% af öllum
erlendum skuldum íslendinga vegna
virkjana stafi af röngum útreikningum
verðbóta, svipað gildi um samninga við
erlendar skipasmíðastöðvar um smíði
togara og annarra fiskiskipa. Og hann
heldur því fram að innlendir verk-
takar í byggingariðnaði hafi með röng-
um verðbótareikningum hirt stórfé af
húsbyggjendum, fé sem engin verð-
mæti standa á bak við og fer út í verð-
lagið sem verðlausar krónur, þar sem
það virkar eins og eldsneyti fyrir inn-
lenda verðbólgu.
Þorgils Axelsson samdi árið 1981 við
verktaka um að byggja fyrir sig íbúð í
raðhúsi. Samningsupphæðin var 750
þúsund krónur. Þegar íbúðin var tilbúin
undir tréverk ári síðar voru 750 þúsund
^3 rundvöllur Bókunar A-188 er þessi: Aðilar inna af
hendi gagnkvæmar skyldur. Bað þýðir m.a. að þeir deila
með sér allri áhættu vegna verðbreytinga og hagnaði ef
hann verður. Verkkaupandi greiðir ekki allar
kostnaðarhækkanir sem verða
ásamningstíma, hann
greiðir aðeins helming þeirra
á móti verkseljanda...
Bókun A-188 er lögð til grund
vallar í verksamningum
víða um lönd - en ekki
þegar íslenska ríkið á í hlut.
krónumar verðbættar orðnar 971.645
krónur og sams konar íbúð, sem verk-
takmn hafði sjálfur í smiðum hinum
megin við götuna, var seld fyrir þá upp-
hæð. En Þorgils var ekki krafinn um
þessa upphæð fyrir sína íbúð, heldur
1.019.122 krónur.
Því hvað eru verðbætur? Hvað eru
menn að gera þegar þeir gera verð-
tryggða samninga? Þeir eru að tryggja
sér að kostnaðarhækkanir á samnings-
tímanum vegna erlendra vörukaupa
verði bættar og sömuleiðis launahækk-
anir innanlands. Annað á verðtryggður
Þ
etta er einíaldlega svindl. Svona er búið að okra á
fólki í 20 ár á þann hátt sem verstu okrarar einir geta. Bað
er búið að gera þetta að svo flóknum málum að venjulegt
fólkerhrætt við þau.
„Ég neitaði að greiða þessar 47.477
krónur, sem þama vom umfram, og það
fór fyrir dómstóla," segir Þorgils. „Og
ég settist niður og fór að reyna að átta
mig á þessu dæmi. Hvemig stóð á því
að íbúðin stóð ekki lengur undir þeim
veðum sem þurfti? Af hveiju þurfti ég
að fá lánað veð fyrir þeim lánum sem
íbúðin átti að standa undir?
Ég velti þessu máli lengi fyrir mér.
Ég er menntaður tæknifræðingur og
kann burðarþolsreikninga og ég sagði
sem svo: Það hlýtur að vera hægt að
setja upp jöfnu þar sem dæmið er sett
fram á einfaldan hátt. Og það er auðvit-
að hægt. Annars vegar tekur þú stofn-
skuldina, sem í mínu dæmi var 750
þúsund, og verðbætir hana. Hins vegar
tekur þú afborganú og verðbætur sem
þú greiðir á ákveðnu tímabili og leggur
saman, og þá áttu að fá út sömu upp-
hæðina; höfuðstólinn verðbættan. Ekki
krónu meira en það.
samningur ekki að ná utan um. Þessar
hækkanir fylgja ekki gengi. Þetta er
verðmyndun í vísitölu. Ef þú teiknar
þetta upp í línurit, þá færð þú ekki línu
á milli tveggja gengispunkta. Hún er
meðaltalshækkun kostnaðar á milli
gengispunkta. Þessu er hægt að slá al-
veg föstu og þarf ekki mikinn reikn-
ingshaus til. En veistu hvemig þetta er
gert hér? Það er reiknuð út línuleg vísi-
tala, sem er fengin þannig að tekin er
prósentuhækkun á milli vísitölutímabila
og deilt í hana með dagafjölda, og þá
kemur út prósentuhækkun á hvem dag.
Og prósentuhækkun á dag, margfölduð
með dagafjölda fram að afborgun, það
er vaxtahækkun á afborgunina en ekki
verðbætur. Um vexti og verðbætur gild-
ir sinn hver stærðfræðilegi útreikning-
urinn og leiðir til ólíkrar niðurstöðu.
Svona samningur er hávaxtasamning-
ur en ekki gengistryggður samningur
eða vísitölusamningur með verðtrygg-
ÞJÓÐLÍF 39