Þjóðlíf - 01.12.1985, Qupperneq 46

Þ
essi 10% veröa stór upphæö þegar allur
verktakabranskinn á íslandi er skoöaöur. Og þau veröa
líka stór upphæö þegar allar erlendar skuldir íslendinga
vegna virkjana og vegna togarasmíöa erlendis koma inn í
dæmiö.
En það fór að rofa til hjá ansi mörgum
þegar þeir uppgötvuðu að ég var að
fara með rétt mál. Ekki bara skoðað út
frá mínum hagsmunum, heldur einrtig
almannahagsmunum, hagsmunum ríkis-
ins og - gáðu að því — líka hagsmun-
um verktaka og byggingamanna. Því
auðvitað eru þeir að grafa undan sjálf-
um sér með þeim vinnubrögðum sem
þeir hafa viðhaft. Það setur þá sjálfa á
hausinn að blóðmjólka viðskiptavirti
sína svo að þeir geti ekki lengur keypt
þjónusm þeirra. Hvemig er ekki komið
fyrir byggingariðnaðinum í dag?
Það hefur glatt mig mikið að ýmsir
kollegar mínir, tæknifræðingar og verk-
fræðingar, eru sammála mér. Þáð eru
menn sem eru ekki áhangandi hags-
munasamtökunum, en era reyndir í
svona viðskiptum. En hagsmunasam-
tökin snerast gegn mér af öllu sínu afli.
Og það er leitt til þess að vita að þar er
enginn í forsvari sem veit yfir höfuð
hvað verðtrygging er. Þeir era að ætlast
til að einn aðili „ræni“ út úr bönkum
peningum fyrir tvo. Og húsbyggjendum
fækkar um helming. Málið snýst um
þetta, hvorki meira né minna.
Bókun A-188 verði
leidd í lög
Ég flutti erindi um Bókun A-188 á
vegum Lögvemdar um daginn og í til-
efni þess var stutt viðtal við mig í kvöld-
fréttum útvarpsins. Þetta sama kvöld fór
ég að heimsækja gamlan vin minn sem
rekur fyrirtæki og þarf að gera verk-
samninga við erlenda aðila. Harrn sagði
við mig: Veistu það Þorgils, að Bókun
A-188 er lífæðin í mínu fyrirtæki. Hún er
forsenda þess að það geti borið sig. Og
harrn sagði mér að hann hefði verið að
semja við franskt fyrirtæki og Frakk-
amir hefðu verið mjög erfiðir í samning-
um. Þeir vissu að íslendingar kunnu
ekki að gera verðtryggða samninga og
ætluðu að notfæra sér það. En þessi
vinur minn þekkti Bókun A-188 og tók
ekki í mál að semja á öðram grundvelli.
Og hann fékk sitt í gegn. Þetta gerist á
einkamarkaðnum þar sem menn era
með sitt eigið fé í áhættu. En hjá ríkinu
hafa menn hingað til kært sig kollótta."
Þorgils segir að það sé sín skoðun að
alþrngi eigi að leiða í lög að allir verð-
tryggðir samningar verði gerðir á
grundvelli Bóktmar A-188. Þannig geti
íslendingar best haldið utan um gjald-
eyri sirrn. Hann segir ennfremur að
hann telji að hugsanlega megi skerpa
bókunina á þann veg að hún dragi úr
kostnaðarmyndun út í verðlag. Hann
bendir á að í Svíþjóð séu ákvæði í
lögum um að þegar verðstöðvtm sé í
gildi sé komið í veg fyrir hækkun kostn-
aðar í vísitölu. Hér hafi engin slík
ákvæði verið í gildi þrátt fyrir að launa-
hækkanir hafi verið bannaðar.
„Svíamir gera sér grein fyrir því að ef
eitt er tekið úr sambandi, þá verður að
dempa hitt niður um leið. En líttu á
hvemig lánskjaravísitalan er reiknuð
hér. Lánskjaravísitalan tekur bara mið
af nývirði. Hún tekur ekki mið af öðra í
þjóðfélaginu, sem verðmæti era í, að-
eins af nývirði. Og þegar þú býrð til
eintómt nývirði til framreiknings á al-
mennum verðmætum þjóðarinnar, hvar
kemur þá mismunurinn á afskrifhmum
og núvirðinu fram? Hvers vegna vex í
sundur byggingarkostnaður og nýverð
á húsum annars vegar og framboð á
gömlum eignum hins vegar? Vegna
þess að virðingin á vísitölunni er snar-
vitlaus. Þessu þarf að mæta með ein-
hverju formi af verðraunvöxtum. Ég er
ekki á móti raunvöxtum, ég geri mér
grein fyrir því að menn þurfa að fá
rentu fyrir sína peninga. Ég vil bara að
verðmyndunin í þjóðfélagmu verði
mæld rétt.
Verksmiðjan
ósamkeppnisfær
frá fyrsta degi
Ég skal skýra þetta með ljósu dæmi.
Segjum að ákveðið sé að byggja sjúkra-
hús, segjum á Vopnafirði, og byggingin
skuli fara fram í einum áfanga og varið
sé til hennar 150 milljónum á fjárlögum.
Gefum okkur að verðbólgan verði 45%
á byggmgartímanum. Framkvæmdin
kostar sem sagt 150 milljónir að við-
bættum 45%, sem er verðbólgan. Nú
greiðir ríkissjóður hærri verðbætur en
það og fjárlögin ná ekki utan um
greiðsluna. Það þarf aukafjárveitingu.
Þannig er fjárlagagerðin vitlaus vegna
þess að greiðsluforsendumar era á allt
annan veg en verðmyndunin segir til
um.
Það má setja upp arrnað dæmi. Segj-
um að þýskt fyrirtæki ákveði að byggja
súkkulaðiverksmiðju og fái til þess
sænskan verktaka. Framleiðslan er
hugsuð fyrir danskan markað. Auðvitað
semja aðilar á grandvelli Bókunar A-
188. Á sama tíma er annað sænskt fyrir-
tæki fengið til að byggja nákvæmlega
sams konar verksmiðju á íslandi. Og nú
vitum við hvemig íslendingar semja.
Þegar þessar tvær verksmiðjur era til-
búnar hafa íslendingar greitt fyrir sína
verksmiðju hærra verð en sem svarar
verðmæti hennar. Þar af leiðandi er
íslenska verksmiðjan ósamkeppnisfær
við þá þýsku frá þeim degi sem hún
tekur til starfa.
Öll þessi vitleysa veldur því að við
búum við hávexti. Núna greiði ég 150
þúsund krónur í vexti á mánuði vegna
reksturs á mínu fyrirtæki. Ef ég ætti
peningana, sem ég er með í rekstrin-
um, gæti ég tvöfaldað launin við stúlk-
umar sem ég hef í vinnu. Ef vextir væra
lægri, væri maður fljótari að greiða upp
skuldimar og gæti látið starfsfólkið
njóta góðs af. Ég myndi ekki sjá eftir
peningum til þess, en ég sé eftir að
greiða þá í óraunhæfa vexti. Þetta leiðir
m.a. til þess að við erum láglaunaþjóð,
fjármagnskostnður bæði fyrirtækja og
einstaklinga er svo mikill að það er
ekki hægt að greiða fólkinu sóma-
samleg laun. En þetta hafa þeir ekki
ennþá skilið í Seðlabankanum."
Alþingismenn munu fá Bókun A-188
til umfjöllunar nú í desember, en Stefán
Benediktsson mun um þessar mundú:
vera að undirbúa lagafrumvarp um
verðtryggingarmál og kemur því brátt í
ljós hvort þingmenn telja ástæðu til að
breyta til og fara að dæmi fjölmargra
annarra þjóða varðandi vinnubrögð við
verðbótaútreikninga vegna verksamn-
inga. Embættismannakerfið hefur einn-
ig tekið við sér og mun málið vera þar
mikið til umræðu. Það er meira að segja
liðin tíð að utanríkisráðuneytið neiti
mönnum um að útvega þeim þau gögn
Samemuðu þjóðanna sem málið varðar.
Þorgils Axelsson sér því kannske
fram á að fá um síðir laun fyrir þrjósku
sína. „Ef þú gætir sýnt mér fram á að
það hefði tilgang að taka Esjuna og
moka henni burt með teskeið, þá mundi
ég gera það,“ segir hann við undirritað-
an þegar við kveðjumst.
46 ÞJÓÐLÍF