Þjóðlíf - 01.12.1985, Qupperneq 58

þess að hann er undir miklu álagi, alveg
gifurlega miklu álagi. Sumir eru alveg
hreint ótrúlegir, en það er bara ekki
tími til að spekúlera. Þegar vaktinni er
lokið og spennunni í það skiptið, þá
fara menn að reyna að dempa sig niður
og hvíla sig en það gengur nú misjafn-
lega hjá mönnum, ærið misjafnlega."
Færeyingar nota
toppstykkið til
að hugsa með því
Nú hefur þú unnið í öðru landi, Fær-
eyjum, er sami mórall þar?
„Nei, það er svoleiðis allt, allt annað.
Færeyskir sjómenn nota toppstykkið til
að hugsa með því. Ég var t.d. á fær-
eyskum línubátum í eitt og háilft ár og í
fyrsta túmum mínum, þá kom upp
flækjulína svokölluð en þá flækjast tvær
línur saman. Þegar þetta gerðist var
drátturinn samstundis stoppaður, menn
fóru inn í borðsal, fengu sér kaffisopa
eða te og ræddu málið, hvemig ætti að
bregðast við þessum vanda, þangað til
komið var niður á bestu lausnina. Þetta
kom mér svo á óvart því að eftir öll mín
ár á íslenskum fiskiskipum hafði ég
aldrei upplifað neitt þessu líkt. Á ís-
lensku skipi? Þeir hefðu þjösnast á
þessu helvítis drasli þar til það hefði
annaðhvort slitnað eða skipið sokkið,
bara artnaðhvort eða, það er reglan
sem gildir á íslenskum fiskiskipum -
annaðhvort eða. Heilbrigð skynsemi
kemst ekkert að.“
Þarf mannslíf til aö vekja
menn til umhugsunar
Finnst þér þá meiri virðingborin fyrir
þorskinum en marmslífinu?
,Já, aflanum hiklaust. Ég skal nefna
þér dæmi um skipstjóra, aflakóng ár
eftir ár á skuttogara, sem búinn er að
missa 11 menn. Það er litið upp tO þessa
manns; hann á örugglega eftir að fá
orðu og þá verður ekki minnst á manns-
lífin sem þetta kostaði. Þau verða
gleymd og grafin í öllum þorskinum.
Segir þetta ekki allt sem segja þarf
um virðinguna sem borin er fyrir lífi
íslenskra sjómanna?"
Er þá ekkert gert til að koma í veg
fyrir slys um borð?
„Það er nú kannski of mikið sagt.
Þessi karl sem ég var að enda við að
segja þér frá er kannski ekki alveg
dæmigerður. Ég get sagt þér frá öðrum
skipstjóra á skuttogara sem varð fyrir
því að missa mann niður skutrennuna.
Eftir það skipaði hann áhöfn sinni ævin-
lega að nota hjálma og líflínur og við-
hafa aðrar öryggisráðstafanir sem máli
skiptu. En að það skuli þurfa mannslíf tO
að vekja menn tO meðvitundar um slysa-
hættur, það er óhugnanlegt.
Ég get líka sagt þér sögu af háseta
sem fékk stáOúgu í hausinn fyrir fjórum
árum með þeim afleiðingum að hann
höfuðkúpubrotnaði. Hann hefur ekki
tekið af sér hjálminn síðan, ég held
hann sofi með hann. Af hverju þurfa
menn alltaf að reka sig á áður en þeir
fara að gera varúðarráðstafanir? „Það
er of seint að grípa um rassinn eftir að
búið er að gera í buxumar," eins og
kerlingin sagði.“
Bjarghringarnir
línulausir
Hvað er t.d. gert til að vama þvi að
menn taki fyrir borð niður skutrennuna?
„Það er í fyrsta lagi skutrennulokinn
sem lokast meðan verið er að toga en
eins og ég sagði er hættan mest meðan
verið er að kasta og hífa inn. í öðru lagi
mæla reglur um vinnuöryggi á fiski-
skipum svo fyrir að beggja vegna skut-
rennu skuli vera strekktur vír í seO-
ingarhæð sem líflína öryggisbelta getur
leikið auðveldlega á. Þessi vír er alls
staðar fyrir hendi einfaldlega vegna
þess að hann kom með skipunum. En
skipin eru misgömul og ástand víranna
er eftir því. Hins vegar eru líflínur og
öryggisbelti undantekning um borð í
skuttogurum og sömuleiðis hjálmar.
Kunningi minn einn var á togara í sex
mánuði. Hann sá þrjá hjálma um borð
og það var bara einn maður sem notaði
hjálm. Belti sá hann aldrei notuð en
hann taldi að eitt belti væri tO en engin
líflína. Af þessum sökum eru tveir
bjarghringir, sem hanga á jámstatífi við
hleragálga beggja vegna rennunnar,
venjulega það eina sem tO bjargar er,
fari maður niður rennuna. Við þessa
bjarghringi á að vera fest tryggOega
lína og einnig sjálfkveikjandi ljós þegar
í sjóinn er komið. Bjarghringina sér
maður yfirleitt um borð en í flestum
tOfeOum línulausa því að línan er gjam-
an skorin af og notuð tO annarra hluta.
Ég hef aldrei séð þessa bjarghringi
með ljósi eins og á að vera. En þar fyrir
utan em möguleikar á björgun litlir sem
engir eftir að maður hefur fallið í sjóinn
aftan við skip vegna sogkrafts frá skrúf-
unni.“
Pú nefndir áðan slys á tám og fótum,
nota menn aldrei stígvél með stáltá?
„Nei, ég hef aldrei séð öryggisstígvél
með stáltá. Stígvél sem send em um
borð, t.d. frá Sjóklæðagerðinni, em
bara venjuleg vaðstígvél, alveg óvarin,
en það er mjög algengt að fá eitthvað á
lappimar."
Aldrei upplifað
björgunaræfingu
„Það em mörg fleiri öryggisatriði í
ólestri. Menn verða að finna það út
sjálfir hvar slökkvitæki em og ég hef
aldrei orðið var við að áhafnir fengju
leiðsögn í meðferð slökkvitækja. Um
borð í einum togara, sem ég veit um,
var aðeins eitt reykköfunartæki tO. Þeg-
ar stýrimaður var spurður hvers vegna
bara eitt, var svarið: „Er það ekki fjand-
ans nóg.“
Ég er búinn að vera hálfa ævina á sjó
en ég hef aldrei upplifað björgunaræf-
ingu. Öryggisbelti og líflínur sem eiga
að vera um borð í hverju skipi hef ég
aldrei séð nema á sýningum hjá Slysa-
vamarfélaginu. Á einum togara, sem ég
var á, var neyðarútgangur fyrir skip-
verja millidekks fremst í ganginum.
Þetta var lúga hátt í loftgangi en það var
enginn stigi eða þrep sem lágu að
henni. Það var að vísu bandspotti en
honum var vafið utan um handfang lúg-
unnar, þannig að það hefði þurft sjálfan
Tarsan tO að prOa upp að lúgunni og
krafta í kögglum tO að opna hana við
þessi skOyrði.
Öryggi um borð í skuttogurum hefur
þó aukist að því leyti að björgunarbún-
aður hefur aukist á síðari árum, t.d. með
tilkomu gúmmíbjörgunarbáta, hylkja-
bátanna svoköOuðu, sem ekki vom á
síðutogurunum. Það sem mér finnst hins
vegar ábótavant við þá er að þessir
bátar em yfirleitt hangandi utan á brúar-
væng á skuttogurum. Nú em stóm skut-
togaramir býsna langir og ef maður er
aftast á einum slíkum, þá er það fjári
löng leið að ná tO bátsins uppi á brúar-
væng.“
í eina tíð var algengt að heyra um
menn sem höfðu fallið milh skips og
bryggju og drukknað. Heyrir þetta
sögunni til?
„Viðkomandi hafnaryfirvöld skaffa
venjulega landgang og hann er yfirleitt
tryggur. Ég er ansi hræddur um að
hann væri dálítið úr sér genginn, ef
hann væri geymdir um borð, vegna
lítOs viðhalds. Hins vegar er algengt að
engar tröppur séu yfir borðstokka
fiskiskipa sem liggja hvert utan á öðm.
Þar em því margar dauðagOdrumar og
margir sem hafa endað ævina þar sem
þeir vora að klöngrast á mOli skipa."
58 ÞJÓÐLÍF