Þjóðlíf - 01.11.1987, Blaðsíða 31

ERLENT
Bretar og kjarnorkan
Umrædan um kjarnorkumál í Bretlandi
og endurvinnslustöóin í Doun reay
i bretlandi er umræðan um kjarnorku-
mál öðruvísi en fólk á að venjast á íslandi.
Þar ræður einkum tvennt: í fyrsta lagi er
þörfin fyrir kjatnorkuna og þá atvinnu sem
hún skapar meiri; íöðru lagi er kjarnorkan til
staðar í landinu og hefur verið allt frá stríðs-
lokum. Þessar forsendur endurspeglast í því
að á landsvísu er andstaöan viö kjarnorku og
kjarnorkuver ekki sterk, en hins vegar rís
upp mikil andúð væntanlegra nágranna þeg-
ar hefja á framkvæmdir viö kjarnorkuver.
Að segja að breskur almenningur sé hlynnt-
ur kjarnorkuverum, svo framarlega sem þau
séu langt í burtu. er að sjálfsögðu ósanngjörn
cinföldun. en í henni leynist þó sannleiks-
korn.
Staðsetning Dounreay tilraunastöðvar-
'nnar á sínum tíma við norðurströnd Skot-
lands - langt frá fjölmennu þéttbvli - er mjög
uölileg í Ijósi áðurnefndra forsenda og það
sama gildir um þá stækkun stöðvarinnar sem
Norðurlandabúar hafa mótmælt hvað hæst.
Þessi hluti Skotlands er með dreifbýlustu
héruöum Bretlands og því erfitt að skapa
sterka andstöðu nágranna. Auk þess er nú
svo komið að kjarnorkuverið er orðinn stór
þáttur í atvinnulífi þessa landshlutar og af
mörgum talið lykilinn að bættri afkomu íbú-
anna. Það erekki bara stöðin sjálfsem urn er
ræöa í þessu samhengi heldur hefur hún
getið af sér hátæknifvrirtæki í m.a. Thurss og
Wielr, sem eru nærliggjandi smábæir, og
veltu sum þessara fvrirtækja milljónum ster-
lingspunda á síðasta ári. Þarna liggur e.t.v.
skýringin á því hvers vegna andstaða nær-
liggjandi sveitarfélaga á meginlandi Skot-
lands er miklu minni en t.d. andstaða íbú-
anna í grennd við Sizewell í Austur Englandi
var, þegar til stóð að stækka það ver.
Dounreayáformin eru því ekki mjög um-
úeild hér í Bretlandi og umræðan um þau á
almennum vettvangi mun minni en önnur
aieiriháttar kjarnorkuáform. Það má því
®lla að almenningi í Bretlandi þyki Dounr-
eay nógu langt í burtu.
Andstaðan við Dounreay virðist mest
aorðan við verið, þ.e. norðan við strendur
Iskotlands. Hjalteyingar og Orkneyingar
nata lítinn efnahagslegan ávinning af verinu,
en hins vegar óttast þeir að hafstraumar
eyti geislavirkum úrgangi, sem veitt er í
[jafið, inn á fiskimið sín og strendur. Andúð
Pmrra er því af sama meiði og Norðurlanda-
. Ua- Af því sem mér sýnist á þeim tætingi af
lslenskum blöðum sem ég lít yfir og sam-
'æmt upplýsingum frá norska sendiráðinu í
-Undúnum, þá hefur umræðan um stækkun
• Dounreay-kjarnorkuverið í Skotlandi.
Dounreay-stöðvarinnar verið miklu meiri á
Norðurlöndum en hér í Bretlandi, sem er
skiljanlegt því Osló er nær Dounreay en
Lundúnir og álíka langt er frá Dounreay til
Brighton á Suðurströnd Englands eins og til
Hafnar í Hornafirði.
ORÐIN héraðofan berallsekkiaðskiljasvo
að Bretar séu sinnulausir gagnvart kjarn-
orkuslysum eða þeim áhrifum sem geisla-
virkur úrgangur, hinn óaðskiljanlegi hluti
kjarnorkuvera, hefur á umhverfi, mannlíf og
náttúru. Umræðan í Bretlandi um kjarn-
orkuslys snýst lítið um hugsanlegt stórslys, -
hvort það er vegna þess að almenningur telur
þá hættu vart fyrir hcndi eða hvort hann telur
þetta áhættu sem verði að taka, skal látið
ósagt. Athyglinni hefur veriö miklu fremur
beint að minniháttar slysum sem oft hafa átt
sér stað í Bretlandi. Mest hefur veriö tjallað
um endurvinnslustöðina í Sellafield/Calder-
hall í Kumbralandi í Norður Englandi við
strendur írska hafsins. Þar hafa átt sér stað á
undanförnum árum tugir óhappa sem leitt
hata til þess að geislavirk efni hafa sloppið út
í umhverfið, í viðbót við þann geislavirka
úrgang sem daglega rennur út í liafið. Líkt og
með Dounreay áformin þá liafa aörir en
Bretar sjálfir mótmælt mest starfsemi stöð-
varinnar. Irska ríkisstjórnin hefur krafist
31