Þjóðlíf - 01.11.1987, Síða 58

íslendingar eru í hópi örtarra þjóöa á
Vesturlöndum sem enn hafa ekki fengist til
aö samþykkja CITES-sáttmálann. Á þeim
alþjóölega „hættulista," þar sem skráöar eru
dýrategundir sem eru komnar undir hættu-
mörk og sáttmálinn nær yfir, eru hvalateg-
undir. Fengu íslendingar aö kynnast ákvæö-
um hans þegar stjórnvöld í Þýskalandi
stöövuöu hvalkjötiö í Hamborg fyrr á þessu
ári. Þar var taliö aö verið væri að brjóta þýsk
lög sem byggöu á CITES-sáttmálanum, meö
hvalkjötssölunni.
Fréttir berast nú af því aö þjóögaröar og
verndarsvæöi villtra dýra geri ekki þaö gagn
sem vænst var. Ástæöan er fyrst og fremst sú
aö landrými erekki nóg. Útrýmingásérstað
innan dýragaröasem utan. Prófessor PaulR.
Ehrlich, viö Stanford háskólann í Banda-
ríkjunum, sagöi á fyrrnefndri ráöstefnu um
útrýmingarhættuna: „Dýragaröar hafa
miklu hlutverki aö gegna í þessum málum.
en ég tel aö aðeins í undantekningartilvik-
um, og meö miklum kóstnaöi, getum viö
NÁTTÚRAN
vænst þess aö hægt veröi aö viðhalda dýra-
stofnum yfir langan tíma á verndarsvæðum
og hleypa þeim síöan at'tur út á náttúruleg
búsvæöi þeirra... Viö erum aöeins aö blekkja
okkur ef viö ímyndum okkur aö svo lengi
sem viö verndum þjóögaröana þurfum viö
ekki aö hafa neinar áhyggjur af fjölbreytni
lífríkisins."
Sem dæmi er nefnt aö einn grábjörn flakk-
ar um 300 þúsund hektara landrými.
Yellowstone-þjóðgarðurinn í Bandaríkjun-
um er 900 þúsund hektarar. „Dýragarðar
hjálpa dýrunum til aö skrimta," segir einn
dýrafræöingur. Nú er svo komið aö allir
eftirlifandi vísundar í Bandaríkjunum geta
rakiö ættir sínar í Bronx dýragarðinn.
Meðal þeirra dýrategunda sem eru á lista
náttúruverndarsamtaka vegna yfirvofandi
útdauöa eru blettatígurinn, risaskjaldbök-
urnar á Galapagos, onyx-antílópan, górillan
g gráúlfsundirtegund í Bandaríkjunum. Ef
heldur sem horfir bætist Afríski fíllinn brátt í
þennan hóp. Fækkun hans liefur veriö
óhugnanlega hröö síðustu ár.
Eyöingaröll mannsins þrengja sífellt meira
aö lífríkinu. Prófessor Paul R. Ehrlich segir:
„Útrýming mannsins á náttúrunni gctur haft
stórvægilegar afleiðingar fyrir allt vistkerfið -
afleiöingar. sem eyða um leið þeim afnotum
sem viö höt'um haft af lífríkinu og byggjum lú
okkar á."
• Omar Friöriksson
Heiniildir: Aninutl Extinctions. Smithsonian Institulio11
t’ress. U.S.News & World Report. The Economist. Tin>e
o.fl.
Mikilvægast að vemda
búsvæðin________________________________________
Kristinn Skarphéöinsson,fíffræöingur
hjá Náttúrufræöistofnun íslands
ÞAÐ VERÐUR aö segjast aö maður fylltist hálfgerðu vonleysi viö aö
kynna sér útrýmingu í lífríkinu því þetta stefnir allt niður á viö," segir
Kristinn Skarphéðinsson, líffræðingur hjá Náttúrufræðistofnun Is-
lands, í samtali viö ÞJÓÐLÍF. Kristinn lagöi stund á framhaldsnám í
Bandaríkjunum og sótti þá námskeið hjá þekktum prófessor sem
fjallaði um útrýmingu dýra. Prófessor þessi, Stanley A. Temple,
hefur lagt stund á aö athuga útrýmingarvandamáliö og er t.d. í hópi
þeirra vísindamanna sem reyna nú aö bjarga Kondórnum í Kali-
fórníu.
„Þaö var komiö víða viö í náminu því þessi mál eru margflókin og á
þau má Iíta ekki bara líffræðilega, heldur og frá pólitísku. félagslegu
og efnahagslegu sjónarmiði. Meginatriöiö er þaö að við Vestur-
landabúar eigum mjög erfitt meö aö búa í sambvli viö náttúruna og
erum sífellt aö ganga á höfuðstólinn," segir Kristinn.
„Aöalvandamálið er að verið er aö eyöileggja kjörlendi dýranna.
Ef þaö á aö breytast veröur maöurinn hreinlega aö breyta Iífsháttum
sínum. Náttúruverndarsamtök hafa í auknum mæli beint sjónum frá
því aö vernda einstakar dýrategundir yfir í þaö aö koma á verndun og
friöun búsvæöa. Mönnum er orðið þaö ljóst að nú verður aö velja og
hafna, því þaö eru ótal dýrategundir og Iífverur í bráöri útrýmingar-
hættu, eöa eru þegar horfnar af sjónarsviðinu.
Þau svæöi sem búa yfir fjölbreyttasta lífríkinu eru í mestri hættu í
dag, þ.e. regnskógarnir. Enn hafa vísindamenn ekki aflað nægrar
þekkingar á þeirri mergö tegunda lífvera til aö átta sig á hvað glatast.
en þaö er vitað aö eyöing skóga og votlendis og náttúrurask á ýmsum
eyjum í Kyrrahafinu og við strendur Afríku, hefur mjög alvarlegar
afleiðingar. Mest útrýming einstakra dýrategunda viröist helst eiga
sér staö á einangruðum eyjum þar sem vistkerfiö er mjög viökvæmt
• Kristinn Skarpéöinsson: „Fylltist vonleysi."
fyrir hvers kyns raski og þaö getur liaft afgerandi þýöingu fyrlf
afkomu dýranna."
Kristinn segir aö rökin fyrir verndun dýrategunda og lífríkisins seu
marghliöa. Sú siöferöilega skylda aö varöveita fjölbreytni lífríkisinS
er oft nefnd. En efnahagsleg rök vega líka þungt. Úr regnskógunun1
fáum viö geysilega mikið af nytjaplöntum sem við neytum í dagleu*1
lífinu og eins til lyfjaframleiðslu, svo eitthvaö sé nefnt. Eyðing regn'
skóganna getur haft úrslitaáhrif á áframhaldandi líf hér á jörðin1’1
vegna þess hver súrefnisverksmiöja skógarnir eru fyrir andrúmsloh
iö.
Ent einhverjar dýrategundir íútrýmingurhœttu hérlendis?
„Nei. Þaö eru engar tegundir sem bundnar eru við ísland í útr>n’
ingarhættu. Hins vegar eru hér nokkrar tegundir sem eru nlJl|)-
fáliöaöar. Þar má nefna bjöllutegund, húsasmiöinn, sem hefur tæk
aö mikiö eftir aö hætt var aö búa í torfhúsum, og e.t.v. mætti tinn‘‘
fleiri pöddur sem eru aö nálgast útrýmingu, þó aö þaö sé uk
58