Læknablaðið : fylgirit - 01.06.2008, Blaðsíða 18

XVIII. ÞING FÉLAGS ÍSLENSKRA LYFLÆKNA
FYLGIRIT 57
E 9 Reykingabann á opinberum stöðum minnkar
tíðni óstöðugs kransæðasjúkdóms og fækkar
kransæðaþræðingum hjá körlum á íslandi
Þorsteinn Viðar Viktorsson1, Karl Andersen1-2, Þórarinn Guðnason2
'Læknadeild HÍ, 2Landspítala
thorgudn@landspitali.is
Inngangur: Skaðleg áhrif óbeinna reykinga eru sífellt að koma
betur í ljós, þar á meðal áhrif á tíðni hjartaáfalla. Bann við reyk-
ingum á opinberum stöðum tók gildi hérlendis 1. júní 2007. Við
könnuðum hvort minnkaðar óbeinar reykingar, með tilkomu
þess, myndu fækka sem þyrftu kransæðaþræðingu vegna
óstöðugs kransæðasjúkdóms. Ahrif reykingabanns á óstöðugan
kransæðasjúkdóm, hjá heilli þjóð, hafa ekki verið könnuð áður.
Efniviður og aðferðir: Rannsóknin stóð frá 1. janúar til 31.
október 2007, eða fimm mánuði fyrir og eftir bann. Þátttakendur
voru allir sjúklingar á íslandi, sem ekki voru reykingamenn
og gengust undir kransæðaþræðingu vegna óstöðugs krans-
æðasjúkdóms á tímabilinu. Óstöðugan kransæðasjúkdóm
skilgreindum við sem; klínísk einkenni um óstöðugan krans-
æðasjúkdóm ásamt einu eða fleiru af eftirfarandi: 1) hækkuð
hjartaensím, 2) blóðþurrðarbreyting á hjartalínuriti eða 3) já-
kvætt áreynslupróf í hinu bráða sjúkdómsferli.
Niðurstöður: Á tímabilinu gengust 1439 sjúklingar undir
kransæðaþræðingu. Alls uppfylltu 378 þeirra skilmerkin fyrir
óstöðugan kransæðasjúkdóm, 281 karl en 97 konur (p<0,01).
Fyrir reykingabannið fengu 206 sjúklingar óstöðugan kransæða-
sjúkdóm en 172 eftir bann (p=0,08). Fyrir bann fengu 157 karlar
óstöðugan kransæðasjúkdóm en 124 eftir bannið (p<0,05), sem
er lækkun um 21%. Mest virtust áhrifin vera hjá yngri körlum.
Fyrir bann fengu 49 konur óstöðugan kransæðasjúkdóm en eftir
bann 48 (p=ns). Hóparnir voru sambærilegir varðandi aldur,
áhættuþætti og flesta aðra grunnþætti.
Ályktanir: Rannsóknin er sú fyrsta í heiminum sem bendir
til að tíðni óstöðugs kransæðasjúkdóms meðal karla heillar
þjóðar minnki um 21% með reykingabanni á opinberum stöð-
um. Enginn munur sást meðal kvenna sem mælir gegn því að
einungis sé um árstíðarbundinn mun að ræða hjá körlunum.
Óbeinar reykingar gætu haft skaðlegri áhrif á kransæðar karla
en kvenna.
E 10 Blöðruhálskirtilskrabbamein á íslandi fyrir og
eftir upphaf PSA-mælinga. Leiðir óformleg skimun til
ofgreiningar?
Tryggvi Þorgeirsson1, Eyþór Öm Jónsson1, Jón Gunnlaugur Jónasson2-3,
Elínborg J. Ólafsdóttir2, Eiríkur Jónsson4, Laufey Tryggvadóttir2
'Læknadeild HÍ, 2Krabbameinsskrá Krabbameinsfélags Islands,
3rannsóknarstofu í meinafræði, Jþvagfæraskurðdeild Landspítala
iaufeyt@krabb.is tryggvt@hi.is
Inngangur: Umtalsverður hluti karlmanna yfir fimmtugt hefur
krabbameinsbreytingar í blöðruhálskirtli. í mörgum tilfellum
munu þær aldrei leiða til einkenna og hefur meðal annars af
þeim sökum ekki verið mælt með skipulagðri leit að sjúkdómn-
um. Hins vegar á sér víða stað óformleg skimrm, einkum með
PSA- (Prostate Specific Antigen) mælingum. Markmið rann-
sóknarinnar var að meta umfang þeirrar skimxmar hér á landi
og áhrif á sívaxandi nýgengi sjúkdómsins.
Efniviður og aðferðir: Upplýsingar um nýgengi, dánartíðni,
TURP-aðgerðir (Transurethral Resection of the Prostate), nál-
arsýnatökur og PSA-mælingar árin 1983-2002 fengust frá
Krabbameinsskrá KÍ, Þjóðskrá og rannsóknarstofum í meina- og
meinefnafræði. Gögn um sjúkdómsstig og -gráðu fyrir og eftir
upptöku PSA-mælinga fengust úr fyrri rannsókn (1983-1987;
N=370) og úr sjúkragögnum (1996-1998; N=420).
Niðurstöður: PSA-mælingum fjölgaði ört eftir upptöku þeirra
1988 og árið 2002 fóru um 25% íslenskra karla 50 ára og eldri
í mælingu. Nýgengi krabbameinsins jókst um 53% en dán-
artíðni stóð í stað eftir ríflega tvöföldun áratugina tvo á undan.
Einungis 23% nýgengisaukningarinnar skýrðust af Tlc æxlum
(klínískt ógreinanleg en finnast vegna PSA-hækkunar) en 63%
af æxlisstigum T2 (innan kirtils en klínískt greinanlegt) og T3
(staðbundinn útvöxtur). Hvorki varð aukning í útbreiddum
sjúkdómi né æxlum af hæstu gráðum.
Ályktanir: Hér á landi á sér stað óformleg skimun fyrir blöðru-
hálskirtilskrabbameini. Veruleg nýgengisaukning varð samstíga
fjölgun PSA-mælinga og fjórðungur hennar skýrðist af klínískt
ógreinanlegum æxlum með afar góðar horfur. Því má halda
fram að nokkuð sé um ofgreiningar meinsins. Hins vegar skýrð-
ust nær tveir þriðju aukningarinnar af fremur alvarlegum mein-
um sem þó voru oftast á læknanlegu stigi og dánartíðni hætti að
vaxa. Að svo stöddu er því vart hægt að mæla gegn núverandi
skimunarstigi.
E 11 Lífshorfur sjúklinga með nýrnafrumukrabbamein
hafa vænkast á síðustu áratugum. Niðurstöður úr íslenskri
rannsókn sem nær til 913 tilfella á 35 ára tímabili
Helga Björk Pálsdóttir1, Sverrir Harðarson1-2, Vigdís Pétursdóttir2,
Ármann Jónsson1, Eiríkur Jónsson3, Guðmundur V. Einarsson3, Tómas
Guðbjartsson1-3
'Læknadeild HÍ, 2rannsóknarstofu í meinafræði, ’þvagfæraskurðdeild
Landspítala
hbpi@hi.is
1 8 LÆKNAblaðið 2008/94
Inngangur: Á síðustu árum hefur nýgengi nýrnafrumukrabba-
meins aukist hér á landi og hefur þessi hækkun verið skýrð með