Frjáls verslun - 01.10.2011, Blaðsíða 83

FRJÁLS VERSLUN 10. TBL. 2011 83
um fordómum við að ráða fólk yfir fimm tugt
– sérstaklega óttast atvinnurekendur að
það vanti aðlögunarhæfni og drifkraft.
Það er heldur ekki sama hvort það er
góðæri og uppgangur í atvinnulífinu eða
sam dráttur og kreppa.
„Í góðæri hafa ytri hvatar mikil áhrif við
ráðningar, eins og afkoma, hagnaður, laun,
hagnaðarvon og skyndigróði. En í kreppu
eru innri hvatar meira ráðandi, eins og
samkennd, góð gildi, siðferði, ný framtíðar ­
sýn og ný gildi.
Þá eru viðfangsefnin sömuleiðis ólík eftir
umhverfinu. Fjármál og fjárhagsleg endur­
skipulagning eru frekar verkefni stjórn­
enda í kreppu. En markaðsmál og sókn á
markaði fær meiri sess í þenslu og góðæri.
Það er stóraukin umræða um siðferði og
gott gildismat eftir hrun,“ segir Una.
Í rannsókn Unu kemur fram að meðalald­
ur forstjóra við ráðningu er núna hærri en
var á tímum útrásarinnar og nálgast það
sem var á árunum 1990 til 2000.
Forstjórar fimmtíu stærstu fyrirtækja lands­
ins á listanum árið 2009 voru að jafnaði 44
ára þegar þeir voru ráðnir, en um 40 ára í
útlánabólunni þegar yfirtökur á stórfyrir­
tækj um voru nánast daglegt brauð.
Engin kona gegndi stöðu forstjóra í 50 stærstu fyrirtækjunum fyrr en árið 1997 en í dag eru þær orðnar fjórar.
Í þónokkrum tilvikum var fólk á aldrinum 30
til 35 ára ráðið sem forstjórar stórfyrir tækja
á Íslandi í útlánabólunni og var ung ur aldur
forstjóra eitt af því sem einkenndi íslenskt
atvinnulíf á þessum árum.
Una segir að margt hafi breyst í hruninu
og atvinnulífið leiti meira til eldri og reynd­
ari stjórnenda við mannaráðningar. „Það
er sóst eftir meiri reynslu en áður. Starfs­
öryggi forstjóra hefur aftur á móti minnkað
með árunum og æviráðningar eru svo til úr
sögunni.“
Una segir einkennandi að forstjórar á
Ís landi séu einsleitir, þ.e. á svipuðu reki og
með svipaða menntun – og komi jafnvel úr
sömu klíkunum og kunningjasamfélagi.
Blanda saman fólki á ólíkum aldri
„Við verðum að vera óhrædd við að blanda
saman konum og körlum á ólíkum aldri með
ólíka reynslu og menntun í stjórnenda teymi.
Það skilar mestum árangri að mínu mati.“
Þótt stjórnendur séu eldri eftir hrunið
seg ir Una að rannsókn hennar sýni að ein ­
kenni stjórnenda í íslensku atvinnulífi hafi
einn ig breyst.
„Fyrir tíma útrásarvíkinga var ímyndin
svona: Eldri stjórnendur með áherslu á
heiðar leika, traust, dugnað og fleira. Á tímum
útrásarvíkinga voru einkennin reyn slu leysi,
áhættusækni, dirfska, hraði, hagn aður og
fleira. Núna er stjórnandanum lýst sem
traustum, varfærnum og með mikla reynslu
og meðvitaður um siðferði.“
Margir miðaldra stjórnendur hafa nýtt
sér þá símenntun sem er á markaðnum og
skerpt þannig á hæfni sinni og menntun;
endur nýjað sig til að vera samkeppnishæfari.
Mikilvægustu eiginleikar góðra stjórn ­enda eru eins og alltaf að leiða, þróa og þroska aðra, hafa frum kvæði og
jákvæða afstöðu til mála, sjálfs öryggi, rökræn
hugs un og styrkur og aðlög unarhæfni.“
Miðaldra stjórnendur ættu því að vera vel
samkeppnishæfir varðandi þessa eiginleika
– búi þeir á annað borð yfir þeim, segir
Una. „En þrátt fyrir að ráðningarferli séu
fag legri núna en áður finnst mér að enn
gæti svolítilla fordóma gagnvart miðaldra
stjórnendum; jafnvel þótt þeir hafi sýnt
að þeir séu hæfir, samviskusamir og með
brenn andi áhuga á stjórnunarstörfum.“
Sumir atvinnurekendur líta raunar á það
sem kost að fólk á þessum aldri sé oft komið
yfir erfiðasta þröskuldinn við að koma sér
upp fjölskyldu og heimili á meðan aðrir eru
við kvæmir fyrir því að ráða til sín sér eldri
stjórnendur með meiri reynslu en þeir sjálfir.
Una segist verða vör við að viðhorf atvinnu ­
rekenda og ráðningarstofa sé fremur jákvætt
til stjórnenda og sérfræðinga yfir fimmtugt
en óttist engu að síður að aðlögunarhæfni
þess og drifkraftur minnki með aldrinum.
Þjóðin er að eldast
Þjóðin er að eldast og spár um aldursskipt­
ingu þjóðarinnar næstu áratugina eru á þá
leið að fólki yfir 50 ára fjölgar hlutfallslega
mest – ekki síst yfir 65 ára.
„Þetta segir okkur að breytt aldurssam­
setn ing blasir við á vinnumarkaði. Hins
veg ar er vinnumarkaðurinn ekki að undir ­
búa breytta aldurssamsetningu; hvorki
marka stefnu vegna hennar né vinna að
áætl anagerð varðandi þessa breytingu, sem
ætti að vera verðugt verkefni og áskor un
fram tíðarinnar. Vinnumarkaðurinn býður ekki
upp á aukinn sveigjanleika til að koma til
móts við þarfir eða hvetja til aukinnar sam­
vinnu milli kynslóða.“
Að sögn Unu eru viðhorf og vænting­ar miðaldra stjórnenda í atvinnuleit tvímælalaust að taka þátt á vinnu­
markaði á einn eða annan hátt. Miðaldra
stjórn endur séu þó hóflega bjartsýnir á
mögu leika á stjórnendastarfi sér til handa.
„Við verðum að vera óhrædd
við að blanda sam an konum
og körlum á ólíkum aldri
með ólíka reynslu og mennt­
un í stjórn endateymi. Það
skilar mest um árangri að
mínu mati.“
Mikilvægasta
hæfni stjórnenda
að þróa aðra
frumkvæði
jákvæð afstaða
sjálfsöryggi
rökræn hugsun
styrkur og aðlögunarhæfni
1. Einkenni íslenskra stjórnenda hafa
breyst mikið í gegnum tíðina. Fyrir
tíma útrásarvíkinga var ímyndin
eldri stjórnendur með áherslu á
heiðarleika, traust, dugnað og fleira.
Á tímum útrásarvíkinga voru ein­
kennin reynsluleysi, áhættusækni,
dirf ska, hraði, hagnaður og fleira.
Í dag er stjórnandanum lýst sem
traust um, varfærnum, með mikla
reyn slu og meðvitaður um siðferði.
2. Mikilvægustu hæfnisþættirnir eru:
að þróa aðra, frumkvæði, jákvæð
af staða, sjálfsöryggi, rökræn hugs­
un og styrkur og aðlögunarhæfni.
3. Atvinnumöguleikar miðaldra stjórn­
enda eru betri í dag en fyrir hrun en
færri stöð ur í boði.
4. Ráðningarferli er faglegra í dag en
fyrr á tímum en þó hafa viðhorf og
fordómar fólks áhrif á niðurstöðu
ráðninga.
5. Vinnumarkaður er ekki að undirbúa
breytta aldurssamsetningu á vinnu­
mark aði, hvorki að marka stefnu né
vinna að áætlanagerð í málaflokk­
n um.
6. Vinnumarkaður býður ekki upp á
aukinn sveigjanleika til að koma
til móts við þarfir kynslóða eða að
hvetja til aukinnar samvinnu milli
kynslóða.
7. Viðhorf og væntingar miðaldra
stjórn enda í atvinnuleit eru að taka
þátt í vinnu markaði á einn eða ann­
an hátt.
8. Óskir voru um sveigjanleika í
vinnu og verkefnum síðustu árin á
vinnu markaði. Miðaldra stjórnendur
hóflega bjart sýnir á möguleika á
stjórnenda starfi sér til handa.
9. Viðhorf atvinnurekenda og ráðning­
ar stofa fremur jákvætt en töldu
að lög unarhæfni og drifkraft minnka
með aldr inum.
Niðurstöður
ritgerðariNNar