Iðnaðarmál - 01.02.1969, Blaðsíða 19

loft í sama tilgangi. í töflu I eru
sýndir nokkrir eðliseiginleikar lofts,
köfnunarefnis og koltvísýrings.
Með kæligildi við ákveðið hitastig
er átt við þann varma, sem efnið tek-
ur til sín við að breytast úr fljótandi
ástandi í loftkennt og hitna upp í
umrætt hitastig. Við meðferð á fljót-
andi lofttegundum er geymslan eitt
stærsta vandamálið. Vegna hins lága
hitastigs verður varmaaðstreymi frá
umhverfinu mjög mikið, nema ein-
angrun sé því betri.
I sambandi við eldflaugatilraun-
irnar voru smíðaðir mjög fullkomn-
ir geymar fyrir fljótandi súrefni.
Geymarnir eru tvöfaldir. Fletirnir, er
snúa inn, eru glj áslípaðir, og er
innri geymirinn vafinn margföldu
lagi af samloku (laminati) úr áli og
plasti. Rúmið milli geymanna er síð-
an loftdregið niður fyrir 5 mikron
(5/1000 mm kvikasilfursúlu).
Vegna þess hve einangrunin er
mikil, líða 4—5 dagar, þangað til
nægilega mikill varmi hefur streymt
inn í geyminn, til að öryggislokinn
opnist, en hann er stilltur þannig, að
liann opnist við ca. 15 loftþyngda
þrýsting.
Ur því er reiknað með, að tapið
vegna uppgufunar sé 1—2% á sólar-
hring.
Geymar, sem ætlaðir eru fyrir
fljótandi loft, þurfa að hafa sérstakan
útbúnað til að hindra, að köfnunar-
efnið sjóði hurt á undan súrefninu
og blandan verði mjög súrefnisrík,
en það getur valdið sprengingum við
vissar aðstæður.
Þar sem vökvablandan og gufurn-
ar, sem myndast, hafa sama hitastig,
þá innihalda gufurnar, sem myndast
fyrst, mun meira af köfnunarefni,
sem hefur lægra suðumark en súr-
efni. Á 2. mynd sést blöndunarhlut-
fallið milli súrefnis og köfnunarefnis
á lárétta ásnum og hitastigið á lóð-
rétta ásnum.
°c
2. mynd.
Lengst til vinstri er hreint súrefni,
sem sýður við -h183°C, lengst til
hægri er hreint köfnunarefni, sem
sýður við -hl96°C. Af bogalínunum
milli þessara punkta gefur neðri lín-
an til kynna, hvenær ákveðin blanda
af súrefni og köfnunarefni byrjar að
sjóða, og efri línan, hvenær suðunni
lýkur.
Á þriðju mynd sést geymir, sem
ætlaður er fyrir fljótandi loft. í botni
geymisins er komið fyrir röri, á rör-
inu er jafnþrýstiloki, sem opnast við
10 loftþyngda þrýsting.
Á 2. mynd sést, að suðumarkið er
því hærra sem þrýstingurinn er meiri.
Við 10 loftþyngda þrýsting er suðu-
byrjun á fljótandi lofti ca. -f-170°C,
þ. e. a. s. að inni í rörlykkjunni yfir
vökvanum er kaldara en í gufurúmi
geymisins, því að rörið liggur út í
andrúmsloftið.
Rörlykkjan yfir vökvanum verkar
því sem þéttir fyrir gufurnar inni í
geyminum. Með þessu móti er hægt
að hindra, að hlutfallið milli súr-
efnis og köfnunarefnis breytist við
geymsluna.
Kæling: Notkun fljótandi lofts eða
köfnunarefnis til kælingar á mat-
vælum er nú orðin algeng í Banda-
ríkjunum og víðar. Þessi kæling er
einkum notuð í flutningavögnum.
Kælirými vagnanna er einangrað
með 10—15 cm þykku polyuretan-
frauði. í vögnunum er komið fyrir
einum eða fleiri geymum, sem rúma
Geymarnir eru af þeirri gerð, sem
áður er lýst, og vega tómir ca. 100
kg og eru 0,43 að utanrúmmáli.
Einna mest eru notuð hin svo-
nefndu Polar-Stream kælitæki, sem
framleidd eru af Union Carbide Co.
Þessi kæliaðferð hefur ýmsa kosti,
t. d. er hægt að hlaða vörunum mjög
þétt. Auðvelt er að kæla niður fyrir
0°C. Einnig næst fljótt það hitastig,
sem óskað er eftir. Aðferðin er auk
þess mjög örugg. Þegar loft breytist
úr fljótandi ástandi í loftkennt, tekur
það til sín varma frá umhverfinu, um
49 kcal/kg, og svipað varmamagn við
að hitna upp í 0°C. Við ástands-
breytinguna þenst loftið út ca. 700
sinnum.
TAFLA I
Köfnunarefni Loft Koltvísýringur
Suðumark við 1 loftþyngdar
þrýsting ................... -195.8°C - 194.5°C -78.7°C
Uppgufunarvarmi............... 47.7 kcal/kg 49 kcal/kg
Þurrgufunarvarmi............... 146.2 kcal/kg
Eðlisvarmi ................... 0.25 kcal/kg 0.24 kcal/kg 0.19 —
Eðlisþyngd, fljótandi ........ 0.812 kg/1 0.856 kg/1 0.914 kg/1
Kæligildi v/-30°C ............. 88.9 kcal/kg 88.5 kcal/kg 146.2 kcal/kg
-10°C ............. 93.8 — 93.3 — 150.0 —
0°C 96.7 — 95.7 — 152.0 —
+10°C ............. 98.8 — 98.1 — 153.9 —
IÐNAÐARMAL
13