Iðnaðarmál - 01.02.1969, Blaðsíða 28

Það verður að velja verkeínið
Við eigum tvær leiðir færar og
verðum að fara báðar, segir yfir-
læknirinn: það verður að laga starf-
ið eftir manninum, þ. e. móta það í
samræmi við eðlileg skilyrði. Við
nefnum þetta líftæknifræði (biotek-
nolegi) eða á nýtízkulegra máli
þrekfrœði (ergonomi). Þá verður
einnig að laga manninn eftir starf-
inu. Hér kemur hin læknisfræðilega
starfskipun til skjalanna sem veiga-
mikil og notadrjúg lijálparaðferð til
viöbótar öðrum möguleikum til að
bæta sambandið milli manns og
starfsumhverfis og jafna mismuninn
á hinum mannlegu hæfileikum.
Mennirnir eru ekki allir eins, og
við getum ekki búið til einstaka
vinnustaði fyrir hvern og einn, en
verðum að fara hina leiðina — sjá
um, að hinn einstaki starfsmaður
lendi á réttum stað, segir Heijbel
yfirlæknir. Einkum er þetta mikil-
vægt, þegar um heilsufarslega starfs-
hindrun er að ræða, t. d. heyrnar-
deyfu eða bilaðan hrygg, sem oft
kemur í veg fyrir frjálsa niðurskip-
un til starfa. Fjórði hver starfsmað-
ur — stundum jafnvel þriðji hver —
á við slikar starfshindranir að stríÖa,
og það verður að taka tillit til þeirra.
Jafnvel þótt menntunargrundvöllur
sé ófullnægjandi eða veikindi, aldur
eða gáfnafar leggi hindranir á veg
uppfræðslunnar, er unnt að ná á-
gætri aÖhæfingu með alúðarfullu vali
á starfshlutverki.
Beinn samanburður nauðsynlegur
Heijbel yfirlæknir liefur sjálfur
búið til kerfi fyrir læknisfræðilega
starfskipun, hið svo nefnda „Volvo-
kerfi“, sem hlotið hefur mikla út-
breiöslu í sænskum iðnaði. Til eru
önnur slik kerfi til samanburðar á
starfskröfum og starfsgetu, en þau
hafa reynzt erfið í framkvæmd, e. t.
v. vegna þess, að menn hafa ekki gert
sér grein fyrir möguleikunum eða
fundið hið rétta form til hagnýtrar
aðlögunar.
Kerfi Heijbels er sýnilega ágætt í
notkun. Við urðum að hugsa okkur
22
vel um, segir hann sjálfur, og finna
liðugra kerfi og auðveldara í fram-
kvæmd. Iðnaður er jafnan í þróun,
ný skilyrði skapast og nýjar kröfur,
og meta verÖur bæði vinnuafl og
starfsgetu þannig, að matsþættirnir
samsvari hver öðrum. Beinn saman-
burður verður að vera mögulegur.
Kerfið gerir ráð fyrir, að læknirinn
þekki ekki aöeins starfsmanninn,
heldur og hin einstöku störf. Við hið
læknisfræðilega mat veröur að hafa
til hliÖsjónar þær kröfur, sem fyrir
hendi eru. Samhliða læknisrann-
sókninni er einnig framkvæmt mat
á störfunum, reyndar í samráði við
sljórn fyrirtækisins. Það er einnig
nauösynlegt vegna þess, að við „lær-
um þá sama tungumáliö,“ segir yfir-
læknirinn.
„Volvo-keriið"
Hvert einsta starf hjá Volvo-verk-
smiðjunum í Skövde er sundur-
greint á þennan hátt, og hinir sál-
rænu og líkanilegu áreynsluþættir,
sem fyrir koma, eru skráðir. Störf,
er samsvara starfsgetu heilbrigðra
meðalmanna og fara ekki fram úr
nánar tilgreindum ákvæðum, eru
nefnd venjuleg störf (normal störf).
Starfsmenn, er samkvæmt læknis-
rannsókn hafa afkastagetu, er sam-
svarar þessum kröfum, eru kall-
aðir vinnufœrir án skilyrða, og er
því unnt að skipa þeim til starfa hvar
sem er í verksmiöjunni, án heilsu-
farslegra hindrana. Það er að sjálf-
sögðu mjög ákjósanlegt, að fyrir-
tækið ráði yfir slíku hreyfanlegu
vinnuafli.
En reynslan leiðir í Ijós, að um
þriðjungur umsækjenda fullnægir
ekki kröfum hinna venjulegu starfa.
Þeir Jjurfa e. t. v. starf, sem ekki
reynir mikið á bakið, eða þeir verða
að sneiða hjá vélstýrðu starfi. Þess-
ir menn eru vinnufœrir með skilyrð-
um, og til þess að gera kleift að skipa
þeim til starfa á læknisfræðilega
fullnægjandi hátt eru störfin einnig
sundurgreind með hliðsjón af ó-
venjulegum kröfum. Þetta er fram-
kvæmt á þann hátt, að hægt er að
gera beinan samanburð á áreynslu-
þáttum og starfshindrunum.
Auðvitað finnast einnig einstaka
störf, sem gera meiri kröfur en eðli-
legt er talið, og í slíkum tilfellum
fer ráðningin fram eftir prófun
einstaklinga.
Mat á möguleikum
Hvaö um þagnarskyldu?
Auðvitað erum við bundnir þagn-
arskyldu eins og aðrir læknar, segir
Heijbel yfirlæknir. Við gefum ekki
upp, hvaða sjúkdóma er um að ræða,
segjum ekki, hvaða rannsóknir við
verðum að gera, og ekki heldur,
hvaða starfshindranir við veröum
að glíma við. Það, sem við gefum
upp, eru eingöngu upplýsingar um
þá möguleika til starfskipunar, sem
fyrir hendi eru.
Með öðrum orðum: Við lítum ekki
á hlutverk okkar sem rannsóknarstarf
til að framkvæma úrval, heldur sem
mat á hinum heilsufarslegu starfs-
möguleikum. Við reynum að úr-
skurða, hvort umsækjandi geti náð
ágætri eða a. m. k. sæmilegri að-
hæfingu, og ef svo er, tilgreinum við,
í hvaða störfum það geti orðið.
Nú eru liðin fimm ár, síðan þessu
kerfi var komið á — hafa veikinda-
fjarvistir minnkað á þessum tíma?
Nei, eins og í öðrum sænskum
iðnaöi hefur aukning veikindafjar-
vista átt sér stað, en hún er minni hjá
okkur en meðal Jjjóðarinnar í heild
og eining minni en í öðrum sam-
bærilegum iönaði. Samkvæmt þeim
útreikningum og rannsóknum, sem
gerðar hafa verið, eru sjúkrafjar-
vistir í verksmiðjuiðnaði yfirleitt um
6%, en hjá okkur eru þær aðeins um
4%. Og við getum glaðzt við þá stað-
reynd, að á s.l. ári hafði um helming-
ur af starfsliði okkar alls engar fjar-
vistir. Það er mjög góð hlutfallstala,
og við trúum því, að þetta sé hinum
ýmsu varnarráðstöfunum okkar að
þakka.
Er fleiri umsækjendum hafnað nú
en áður?
Nei, þvert á móti. Aöeins í örfáum
tilfellum mælum við gegn ráðningu
IÐNAÐARMAL