Frjáls verslun - 01.10.2009, Síða 8

8 F R J Á L S V E R S L U N • 1 0 . T B L . 2 0 0 9
Fyrst þetta ...
Hátt í fjögur þúsund íslensk ung-menni voru í september 2009 skráð á vanskilaskrá og eykst sá fjöldi daglega. Með aukinni ábyrgð
lánveitenda og þekkingu lántaka ætti þeim
að fækka verulega.
Í uppgangi síðustu ára hafa bankar og
önnur lánafyrirtæki verið afar laus á lánsfé til
fólks á öllum aldri og skipti litlu máli í hvað
lánin fóru. Forsendur fyrir lánveitingum,
eins og greiðslugeta og eignir lántaka, voru
ekki alltaf verið vel hugsaðar og afleiðing-
arnar því misgóðar. Lánað var fyrir íbúðar-
kaupum, bílum og almennri neyslu án tillits
til aldurs lántaka.
Þegar horft er til baka er ljóst að fjár-
málastofnanir hefðu átt að skoða aðstæður
fólks betur áður en til margra þessara lána
var stofnað. Dæmi eru um að ungir einstakl-
ingar séu með fjögur kreditkort, íbúðarlán,
bílalán, neysluskuldabréfalán, yfirdráttarlán
og jafnvel ferðalán.
Markmið lánafyrirtækja hefur væntanlega
verið að lána sem mest án þess að skoða fyrir-
fram afleiðingar þess að lána fólki með lágar
tekjur eða of þunga greiðslubyrði meira.
Það bætir ekki úr að einstaklingar eru gjarna
gerðir gjaldþrota geti þeir ekki staðið í skilum
– en sé lántaki fyrirtæki eru meiri líkur á að
hluti af lánunum séu afskrifuð.
Alls eru 58.304 Íslendingar á aldrinum
18-29 ára og ættu að vera í vinnu eða í skóla
að afla sér betri menntunar. En af þeim voru
4.697 án atvinnu í september síðastliðnum.
Á þessu aldursbili eru 3.849 einstaklingar á
vanskilaskrá, og þar af eru 2.252 árangurs-
laus fjárnám og 24 gjaldþrot skv. upplýs-
ingum frá Creditinfo á Íslandi. Þessar tölur
hækka dag frá degi.
Að vera á vanskilaskrá hefur ýmsar afleið-
ingar. Til dæmis má nefna að sá sem er
á vanskilaskrá mun ekki geta stofnað til
skuldbindinga með lánafyrirgreiðslu, fengið
yfirdrátt, lán í banka, bílalán, stundað reikn-
ingsviðskipti o.s.frv. því flestir lánveitendur
hafa aðgang að vanskilaskrá og lána ekki
þeim sem þar eru.
Þessir einstaklingar eru þegar á ungum
aldri búnir að leggja línurnar fyrir fram-
tíðina. Hugsanlega verða þeir á lágmarks-
launum sökum menntunarskorts og haldast
þannig í þeim vítahring sem þau komu sér í
upphaflega með óhóflegum lánum.
Á Íslandi gildir sú regla að lántaki ber fulla
ábyrgð en ábyrgð lánveitanda er minni og
þeir tryggja sig sem best þeir geta. Ábyrgð
lánveitenda þyrfti að vera meiri – en einnig
er ljóst að auka þarf þekkingu lántakenda á
fjármálum og afleiðingum þess að taka lán ef
breyta á ástandinu til batnaðar.
Aldursbil
Fjöldi á
vanskilaskrá
Fjöldi með
árangurslaus fjárnám
Fjöldi með
gjaldþrot
18-19 109 51 0
20-24 1.339 781 2
25-29 2.401 1.420 22
Samtals 3.849 2.252 24
UNGMENNI í SKULDAFANGELSI:
4 þúSuNd uNgmENNI
á VaNSKILaSKRá
Hátt í fjögur þúsund ungmenni á aldrinum 18-29 ára eru á vanskila-
skrá en það er afleiðing heldur frjálslegra lánveitinga og vanþekkingar.
TExTI: árný elsa le’macks ● MYND: geir ólaFsson
dæmi eru um að ungmenni
séu með fjögur kreditkort,
íbúðarlán, bílalán,
neysluskuldabréfalán,
yfirdráttarlán og jafnvel
ferðalán.
Árný Elsa Le’macks.