Læknablaðið - 01.04.2014, Blaðsíða 11

LÆKNAblaðið 2014/100 211
Inngangur
Mislingar eru bráðsmitandi sjúkdómur af völdum
samnefndrar veiru. Sýkingin var algeng hjá börnum
og olli árlega milljónum dauðsfalla á heimsvísu áður
en bóluefni kom til sögunnar á sjöunda áratug 20. ald-
ar. Eftir að einstaklingur sýkist tekur við um 10 daga
meðgöngutími. Í kjölfarið kemur fram hiti, hósti, nef-
kvef og tárubólga.1 Eftir þessi fyrirboðaeinkenni koma
fram rauðir upphleyptir flekkir, fyrst á andliti og fyrir
aftan eyrun en dreifa sér síðan um búkinn og útlimi.
Þessi útbrot standa yfir í 3-5 daga og hverfa í sömu
röð og þau komu fram.1 Ef engin eftirmál verða vegna
sýkingarinnar hefst afturbati oftast rétt eftir að út-
brotin koma fram. Ónæmisbæling sem verður í kjölfar
sýkingarinnar verður þó til þess að margir eru lengi
að jafna sig og hætt er við ýmsum tækifærissýkingum.
Hún stendur yfir í nokkrar vikur og jafnvel mánuði.2,3
Sumir fá alvarlega og jafnvel banvæna fylgikvilla eins
og skæðar lungnabólgur og miðtaugakerfissýkingar.
Enn er óljóst hvers vegna sumir virðast sleppa betur
frá sýkingunni en aðrir. Nokkrir mögulegir þættir
hafa verið nefndir, svo sem vannæring, ónæmisfræði-
legir þættir og veirumagn við sýkingu.4-7 Dánartíðni
vegna mislinga er hæst hjá börnum undir 5 ára aldri en
einnig hefur verið sýnt fram á skaðleg áhrif mislinga á
barnshafandi konur. Mislingar geta haft skaðleg áhrif
á bæði móður og fóstur og auka líkurnar á ótímabær-
um fæðingum.8-10 Hægt er að koma í veg fyrir misl-
inga með bóluefni sem veitir flestum ævilangt ónæmi.
Mislingaveiran var einangruð af John Enders árið 1954
1Læknadeild Háskóla
Íslands, 2Embætti
landlæknis, 3Landspítala,
Reykjavík
inngangur: Mislingar hafa færst í vöxt sums staðar í hinum vestræna
heimi og í mars 2014 greindist mislingatilfelli á Íslandi í fyrsta skipti frá
árinu 1996. Sjúkdómurinn getur valdið dauða eða alvarlegum fylgikvillum
og því brýnt að minna á hversu skæður hann getur orðið og mikilvægi
bólusetninga. Vegna einangrunar Íslands barst sjúkdómurinn sjaldan til
landsins fyrir 20. öld. Faraldrar voru því fáir en afar útbreiddir og mann-
skæðir. Sérstaða Íslands að þessu leyti gerir það að verkum að auðvelt er
að meta áhrif mislinga á fjölmennt, næmt þýði.
Efniviður og aðferðir: Frásagnir og lýðfræðileg gögn sýna að um mitt
ár 1846 og 1882 bárust mislingar til landsins og voru báðir faraldrar afar
mannskæðir. Í þessari rannsókn var leitast við að greina umfang og áhrif
faraldranna tveggja með yfirferð kirkjubóka.
niðurstöður: Í faraldrinum 1846 jókst fjöldi dauðsfalla mjög í júní og náði
hámarki í júlí þegar 741 einstaklingur lést, um fjórföld aukning umfram
það sem vænta mátti. Faraldurinn var að mestu genginn yfir í desember.
Staðbundinn faraldur geisaði á Austurlandi árið 1869. Faraldurinn árið
1882 hófst um mitt ár og náði fjöldi dauðsfalla hámarki í júlí þegar
1084 létust. Það var fimmföld aukning miðað við það sem vænta mátti.
umframdánarhlutfall var hæst í N-Ísafjarðarsýslu, eða 4,7%, en ekkert í
A-Skaftafellssýslu þar sem mislingar gengu 13 árum áður. Þeir sem létust
í faraldrinum árið 1882 voru flestir í aldurshópnum 0-4 ára, eða 64,6%. Þá
var dánarhlutfall kvenna á barneignaaldri rúmlega tvöfalt hærra en karla
og fæðingatíðni 7-9 mánuðum eftir hámark 1882 faraldursins lækkaði
marktækt um 50%.
Ályktun: Þessi rannsókn varpar ljósi á alvarlegar afleiðingar mislinga í
næmu þýði og sýnir verndandi áhrif hjarðónæmis. unnt er að auðkenna
flest dauðsföll mislingafaraldranna 1846 og 1882 á Íslandi.
ÁGRIp
Fyrirspurnir:
Magnús Gottfreðsson
magnusgo@landspitali.is
og lifandi veiklað bóluefni gegn mislingum var sett á
markað árið 1963 í Bandaríkjunum.11 Bóluefni gegn
mislingum kom fyrst til landsins frá Bandaríkjunum
árið 1966 og var því dreift til héraðslækna víðs vegar um
landið. Ekki var um skyldubólusetningu að ræða heldur
gátu þeir sem vildu látið bólusetja sig gegn gjaldi.12 Árið
1976 hófst mislingabólusetning við tveggja ára aldur.13
Árið 1989 hófst bólusetning með þrígildu bóluefni gegn
mislingum, hettusótt og rauðum hundum (Measles,
Mumps and Rubella vaccine, eða MMR bóluefni) og gefið
við 18 mánaða aldur. Árið 1994 var ákveðin endurbólu-
setning við 9 ára aldur og 2001 var hún færð upp í 12 ára
aldur. Í mars 2014 greindust mislingar á Íslandi í fyrsta
skipti frá árinu 1996.14
Þrátt fyrir að mislingar séu sjúkdómur sem ætti í
raun að vera hægt að útrýma með bólusetningum, eru
mislingafaraldrar enn algengir víða um heim. Grunn-
útbreiðslutala, eða R0 fyrir mislinga, er á bilinu 15-25
(meðalfjöldi þeirra sem smitast af einum sjúklingi með
sjúkdóminn, að því gefnu að allir séu næmir), sem sýnir
fram á hve sjúkdómurinn er gríðarlega smitandi en sam-
kvæmt þessu er nóg að 5% þjóðar sé næm fyrir sjúk-
dómnum svo faraldrar geti myndast.15 Þau lönd innan
Evrópusambandsins og Evrópska efnahagssvæðisins
þar sem flest mislingatilfelli á hverja milljón íbúa voru
tilgreind frá apríl 2012 til mars 2013 voru Bretland,
Rúmenía, Írland, Frakkland og Belgía.16 Einnig var stór
hópsýking af mislingum í Sviss árið 2011 þar sem 219
tilfelli voru tilgreind (47 tilfelli á hverja 100.000 íbúa).
Greinin barst
30. september 2013,
samþykkt til birtingar
7. febrúar 2014.
Engin hagsmunatengsl
gefin upp.
Umfang og áhrif mislingafaraldranna
árin 1846 og 1882 á Íslandi
Sandra Gunnarsdóttir1 læknanemi, Haraldur Briem1,2 læknir, Magnús Gottfreðsson1,3 læknir
R A N N S Ó K N
NÝ
ÁBENDING
Strattera er nú eina lyfið sem
samþykkt er til að hefja meðferð við
ADHD hjá fullorðnum
Heimildir:
1. www.serlyfjaskra.is. 2. Michelson D et al. Biol Psychiatry 2003; 53(2): 112–20.
3. Young JL et al. Clin Neuropharmacol 2011; 34(2): 51– 60. 4. Adler LA et al. J Clin Psycho Pharmacol 2009; 29(1): 44–50.
5. Adler LA et al. J Clin Psychiatry 2005; 66(3): 294 –9. 6. Adler LA et al. J Atten Diord 2008; 12(3): 248–53.
– Fyrsta og eina lyfjameðferðin fyrir fullorðna með ADHD sem
tilheyrir ekki flokki örvandi lyfja1
– Dregur úr helstu einkennum ADHD og veitir stöðuga stjórn á
einkennum allan daginn yfir lengri tíma, borið saman við lyfleysu2-6
– Tekið einu sinni á dag1
– Hefur staðfestar upplýsingar varðandi öryggi og þol sem sýna að
Strattera er góð meðferð fyrir sjúklinga sem þjást einnig af félagsfælni
og áfengissýki1
Með stöðugri stjórn
á einkennum vekur
ADHD minni athygli
Strattera
LIL130801