Læknablaðið - 01.04.2014, Blaðsíða 22

222 LÆKNAblaðið 2014/100
við sýkt sár og opin kviðarhol og eru helstu ábendingar svipaðar
og hjá fullorðnum en undirþrýstingurinn er þó oft hafður lægri.53
Frábendingar og fylgikvillar
Enda þótt ábendingar fyrir sárasogsmeðferð séu fjölmargar á
meðferðin ekki alltaf við og dauðsföllum hefur verið lýst.54 Helstu
frábendingar eru þegar sárasogsmeðferð er notuð á óvarin líffæri,
blæðandi sár og sár hjá sjúklingum með blæðingavandamál. Sama
á við um illkynja sár, flóknar beinsýkingar og sár með umfangs-
miklu drepi.3,55,56
Alvarlegustu fylgikvillar sárasogsmeðferðar eru blæðingar,
sérstaklega frá hjarta þegar meðferðinni er beitt við djúpum sýk-
ingum í bringubeinsskurði. Tíðni blæðinga frá yfirborði hjartans
við þessar sýkingar er allt að 21% en reyndist 10% í nýlegri íslenskri
rannsókn.37,57 Oftast eru blæðingar frá hjarta saklausar yfirborðs-
blæðingar en rof á hægra slegli er einnig vel þekktur og lífshættu-
legur fylgikvilli.58,59 Rof er hægt að fyrirbyggja með því að verja
yfirborð hjartans með vaselíngrisjum sem komið er fyrir undir
svampinum. Þá ná beinkantarnir síður að skera sig inn í vöðvann
þegar sog er sett á svampinn.57,58 Blæðingum hefur einnig verið
lýst við sárasogsmeðferð annarra sára en í bringubeinsskurði, en
sjaldgæft er að þær valdi lífshættulegu blóðtapi.60 Þó hefur verið
lýst tilfellum þar sem óvarðar æðar hafa rofnað og sjúklingum
blætt út.61,62 Einnig þarf sérstaka aðgæslu við sárasogsmeðferð hjá
sjúklingum með blæðingavandamál og hjá sjúklingum sem taka
blóðþynnandi lyf.55,56
Ekki er mælt með sárasogsmeðferð á stór sár þar sem vefja-
drep er til staðar vegna hættu á sýkingum af völdum loftfælinna
baktería. Sama á við um ómeðhöndlaðar beinsýkingar (osteomye-
litis)55 eða á illkynja sár, enda meðferðin jafnvel talin geta örvað
skiptingu krabbameinsfrumna.3 Sárasogsmeðferð getur þó reynst
vel við líknandi meðferð illkynja sára, sérstaklega þar sem hægt er
að fækka sáraskiptingum.63
Við sárasogsmeðferð er mælt gegn því að nota hefðbundið sog
í vegg sjúkrastofu í stað sárasugu þegar sogtæki er ekki tiltækt.
Annars geta myndast óæskilegar sveiflur í undirþrýstingi og við-
vörunarkerfi eru ekki til staðar eins og á sárasugum.56 Minniháttar
blæðingar eru algengar þegar skipt er um umbúðir, til dæmis
þegar örvefur í sárbörmum vex inn í svampinn og svampurinn
festist í sárinu. Mælt er með því að láta ekki líða of langan tíma á
milli umbúðaskipta til að forðast að svampurinn festist í sárinu.27
Einnig er komið fyrir sérstakri filmu í sárbotninum, til dæmis
vaselín grisju.25,64
Vandamál tengd sárbörmum eru algeng en húðin getur soðnað
undan umbúðunum og sárin jafnvel stækkað.5,7 Verkir eru annað
algengt vandamál, sérstaklega þegar sog er sett á umbúðirnar eða
þegar beitt er ósamfelldu sogi. Verkir líða oftast hjá og eru mestir
við umbúðaskipti.3 Oftast má slá á verki með því að minnka sogið.27
Við sýkingar í kviðarholi eða kviðvegg er alltaf hætta á myndun
garnafistla en einnig þegar kviðarhol er skilið eftir opið.3 Í slemb-
aðri rannsókn Bee og félaga var tíðni garnafistla 21% hjá þeim
sem fengu sárasogsmeðferð borið saman við 5% hjá þeim sem
lokað var með nælonneti.65 Í annarri rannsókn var tíðni garna-
fistla eftir sárasogsmeðferð aðeins 7%.44 Hætta á garnafistlum er
aukin hjá sjúklingum með undirliggjandi sjúkdóma, sömuleiðis
hjá sjúklingum með sýkingu í kvið en síður við kviðarholsáverka.
Óljóst er hvort tíðni garnafistla er hærri við sárasogsmeðferð borið
saman við aðrar meðferðir sem beitt er við opnu kviðarholi.66
Kostnaður
Sárasogsmeðferð er kostnaðarsöm, enda tækjabúnaður og um-
búðir dýrari en þegar notast er við hefðbundnar sáraumbúðir. Þó
hafa slembaðar samanburðarrannsóknir sýnt að heildarkostnaður
eykst ekki við sárasogsmeðferð. Skýrist það af styttri legutíma
vegna hraðari gróningar sára sem vegur upp á móti auknum
umbúðakostnaði.5,67 Sárasogsmeðferð krefst færra starfsfólks7 og
R A N N S Ó K N
Mynd 4. Sárasogsmeðferð beitt við opinn skotáverka á brjóst- og kviðarhol. Hluti brjóstveggjar, vinstra
lunga og þind höfðu tæst í sundur en einnig kom gat á gollurshús og ristil. Fyrsta myndaröð sýnir hvernig
vaselíngrisju var komið fyrir í sárinu til að verja hjarta og þind. Síðan var sárið þakið nokkrum lögum
af svampi og lokað með plastfilmu og sárasuga tengd við sárið með 125mmHg undirþrýstingi. Í annarri
myndaröð sést áverkinn á brjóstkassann tveimur og 7 vikum síðar og eftir flipafærslu og húðágræðslu 7
vikum frá áverka. Síðustu tvær myndirnar sýna sárið 18 mánuðum eftir áverka. Myndirnar eru birtar
með leyfi European Journal of Trauma.52