Læknablaðið - 01.06.2014, Blaðsíða 11

LÆKNAblaðið 2014/100 331
Inngangur
Áverkar á höfði eftir slys eða ofbeldi eru algeng ástæða
fyrir komum á bráðamóttöku sjúkrahúsa. Þeir geta
haft varanlegar afleiðingar í för með sér, bæði líkam-
legar og vitsmunalegar, og eru ein af meginorsökum
fyrir ótímabærum dauða.1,2
Börn sem verða fyrir áverka á höfði, sem taldir eru
minniháttar, ná sér í flestum tilfellum fljótt og án þess
að vart verði við varanlegan skaða.3 Þó er ávallt fyrir
hendi hætta á alvarlegum fylgikvillum og áverkar sem
taldir eru vægir í byrjun geta haft alvarlegar afleið-
ingar til lengri tíma litið.4,5
Nokkrar rannsóknir hafa verið gerðar á áverkum
á höfði á Íslandi.5-8 Rannsókn frá árinu 2000 fjallaði
um alvarlega höfuðáverka á gjörgæsludeild á Sjúkra-
húsi Reykjavíkur á tímabilinu 1994-1998. Þar kom fram
að innlögnum á gjörgæslu vegna höfuðáverka hafði
fækkað samanborið við eldri rannsókn frá tímabilinu
1973-1980.6,8 Tíðni alvarlegra höfuðáverka jókst hins
vegar síðustu tvö ár tímabilsins. Dánartíðni var tæp
12% sem var ívið lægri tala en á meðal nágrannaþjóða
okkar þar sem hún var um 15-20%.6 Niðurstöður
þessara tveggja íslensku rannsókna benda til þess að
umtalsverður árangur hafi náðst í meðferð alvarlegra
höfuðáverka milli tímabilanna þar sem dánartíðni
sjúklinga með Glascow Coma Score <8 við komu
lækkaði úr tæpum 50% niður í 24,7%.6,8
Með aukinni vitundarvakningu um umfang og
afleiðingar af áverkum á höfði hefur rannsóknum á
faraldsfræði þeirra fjölgað síðastliðna áratugi. Þær
hafa í kjölfarið nýst við forvarnavinnu og skipulagn-
1Heilsugæslu
höfuðborgarsvæðisins,
2svæfinga- og
gjörgæsludeild,
3heila- og
taugaskurðlækningadeild,
4bráðasviði Landspítala.
inngangur: Áverkar á höfði eru algeng afleiðing slysa og ofbeldis. Þeir
geta haft varanlegar afleiðingar í för með sér og eru ein af meginorsökum
fyrir ótímabærum dauða. Markmið rannsóknarinnar var að gera heildarút-
tekt á komum á bráðadeild Landspítala vegna áverka á höfði í Reykjavík
og athuga nýgengi, eðli og alvarleika en slík heildarúttekt hefur ekki verið
gerð áður.
Efniviður og aðferðir: Skoðaðar voru afturvirkt allar komur Reykvíkinga
á Landspítala vegna áverka á höfði á árunum 2000-2005 og 2008-2009.
Upplýsingum var safnað úr sjúkraskrárkerfum Landspítala. Áverkagrein-
ingar voru flokkaðar í mjúkpartaáverka, augnáverka, höfuðbeinaáverka,
innankúpu- og heilataugaáverka og fjöláverka. Valin var ein aðalgreining
ef höfuðáverkagreiningar voru margar.
niðurstöður: Á 8 árum komu 35.031 Reykvíkingar á Landspítala vegna
áverka á höfði. Karlar voru 67%. Meðalaldur var 26 ár (0-107). Flestar
komur voru hjá börnum á aldrinum 0-4 ára (20,8%), 5-9 ára (11,5%) og
ungu fólki 20-24 ára (9,4%). Árlegt nýgengi lækkaði úr 4,2% árið 2000 í
3,3% árið 2009. Nýgengi innlagna lækkaði úr 181/ár/100.000 íbúa árið
2000 í 110/ár/100.000 íbúa árið 2009. Slys orsökuðu 80,5% áverkanna en
slagsmál og ofbeldi 12,7%. Flestir komu á bráðadeild vegna mjúkparta-
áverka (65%), augnáverka (15%) og innankúpu- og heilataugaáverka
(14%). Hlutfallslega flestir lögðust inn vegna innankúpublæðingar (90,1%).
Innlagðir voru 8,7% þeirra er hlutu andlitsbeinabrot en 79,2% þeirra er
hlutu höfuðkúpubrot.
Ályktanir: Algengustu orsakir áverka á höfði eru slys og ofbeldi sem
karlar verða oftar fyrir en konur. Algengasta komuástæðan er sár á höfði
en algengasta innlagnarástæðan innankúpublæðing. Nýgengi koma og
innlagna Reykvíkinga á Landspítala vegna áverka á höfði fór lækkandi
síðasta áratuginn.
ÁGRIp
Fyrirspurnir:
Brynjólfur Mogensen
brynmog@landspitali.is
ingu heilbrigðisþjónustu þeirra sem hljóta slíka áverka.1
Þessar rannsóknir hafa aðallega beinst að ákveðnum
undirhópum sjúklinga, en lítið er um þýðisrannsóknir
á áverkum á höfði í heild sinni.
Markmið rannsóknarinnar var að gera heildarúttekt
á komum á bráðadeild Landspítala vegna áverka á höfði
og meðal annars að athuga nýgengi, eðli og alvarleika
áverkanna en slík heildarúttekt hefur ekki verið fram-
kvæmd áður hérlendis.
Efniviður og aðferðir
Þýði
Rannsóknin var afturskyggn. Skoðaðar voru allar
komur Reykvíkinga á Landspítala vegna áverka á höfði
á árunum 2000-2005 og 2008-2009. Ekki var búið að skrá
upplýsingar í gagnagrunn Landspítala fyrir árin 2006 og
2007 þegar gögnunum var safnað. Fólk með lögheimili
annars staðar var undanskilið. Fjöldi íbúa Reykjavíkur
var breytilegur milli ára og jókst úr 109.887 árið 2000 í
119.547 árið 2009. Upplýsingum um aldur, kyn, orsakir,
greiningar og afdrif var safnað úr sjúkraskrárkerfum
Landspítala. Fengið var leyfi framkvæmdastjóra
lækninga á Landspítala, Siðanefndar Landspítala
(5/2010) og Persónuverndar (2010/156).
Áverkar á höfði
Áverkar á höfði voru flokkaðir samkvæmt ICD-10 grein-
ingum í mjúkpartaáverka (S00 S01 S08 T00 T01 T20 T33
S09.0 S09.1 S09.2 S09.8 S09.9 T28), augnáverka (T15 S05
Greinin barst
6. september 2013,
samþykkt til birtingar
16. apríl 2014.
Engin hagsmunatengsl
gefin upp.
Komur á bráðadeild Landspítala
vegna áverka á höfði
Eyrún Harpa Gísladóttir1 læknir, Sigurbergur Kárason2 læknir, Kristinn Sigvaldason2 læknir, Elfar Úlfarsson3 læknir, Brynjólfur Mogensen4 læknir
R a n n S Ó k n
NÝ
ÁBENDING
Strattera er nú eina lyfið sem
samþykkt er til að hefja meðferð við
ADHD hjá fullorðnum
Heimildir:
1. www.serlyfjaskra.is. 2. Michelson D et al. Biol Psychiatry 2003; 53(2): 112–20.
3. Young JL et al. Clin Neuropharmacol 2011; 34(2): 51– 60. 4. Adler LA et al. J Clin Psycho Pharmacol 2009; 29(1): 44–50.
5. Adler LA et al. J Clin Psychiatry 2005; 66(3): 294 –9. 6. Adler LA et al. J Atten Diord 2008; 12(3): 248–53.
– Fyrsta og eina lyfjameðferðin fyrir fullorðna með ADHD sem
tilheyrir ekki flokki örvandi lyfja1
– Dregur úr helstu einkennum ADHD og veitir stöðuga stjórn á
einkennum allan daginn yfir lengri tíma, borið saman við lyfleysu2-6
– Tekið einu sinni á dag1
– Hefur staðfestar upplýsingar varðandi öryggi og þol sem sýna að
Strattera er góð meðferð fyrir sjúklinga sem þjást einnig af félagsfælni
og áfengissýki1
Með stöðugri stjórn
á einkennum vekur
ADHD minni athygli
Strattera
LIL130801