Læknablaðið - 01.06.2014, Blaðsíða 35

LÆKNAblaðið 2014/100 355
Gögn NOMESKO (Nordisk Medicinal-
statistisk Komité; nowbase.org) má nota
til að gera samanburð á lyfjasölu og fjölda
notenda milli Norðurlandanna. Enn betra
er að skoða lyfjanotkun í Danmörku eða
Noregi á vefslóðunum medstat.dk/ og re-
septregisteret.no/ sem sýna sambærilegar
tölur og lyfjagagnagrunnur Embættis
landlæknis. Fram kemur í nýjustu skýrslu
NOMESKO að heildarsala allra lyfja er
mest í Svíþjóð og Finnlandi en Ísland sker
sig úr með mestri sölu tauga- og geðlyfja. Í
þessum pistli er fjallað um þunglyndislyf
hjá fullorðnum og börnum.
Þunglyndislyf hjá fullorðnum
Ef borin er saman sala allra þunglyndis-
lyfja hjá öllum aldursflokkum er hún
umtalsvert meiri á Íslandi en annars
staðar á Norðurlöndum. Munurinn milli
Norðurlandanna hefur ekki breyst mikið
áratugum saman en notkunin hefur
verið að aukast eins og sést á mynd 1.
Þessi munur sést í öllum undirflokkum
þunglyndislyfja. Í öllum þessum löndum
eru SSRI-lyfin (N06AB) langmest notuð
og í þeim flokki er fjöldi notenda á Íslandi
50-100% meiri en annars staðar. Ef litið er
á heildarnotkun þunglyndislyfja í öllum
aldursflokkum fengu um 12% þjóðarinnar
ávísað þunglyndislyfjum á árinu 2013
en það er svipað og í Bandaríkjunum; í
Danmörku og Noregi eru þessar tölur
hins vegar um 8% og 6%. Notendahópar
þunglyndislyfja í þessum löndum saman-
standa af nálægt helmingi fleiri konum en
körlum.
Þunglyndislyf hjá börnum
Ef skoðaður er fjöldi notenda meðal barna
á aldrinum 0-14 ára í Nomesco-skýrslu
fyrir árið 2012, sker Ísland sig úr með
mörgum sinnum fleiri notendur lyfjanna
en sjást annars staðar á Norðurlöndum.
Þessi munur sést vel í samanburði milli
Íslands og Danmerkur árið 2008 og 2012,
sjá töflu I. Ef hins vegar eru bornir saman
ávísaðir dagsskammtar (DDD/1000 íbúa/
dag) er munur milli Danmerkur og Ís-
lands óverulegur. Notkunin á Íslandi virð-
ist því dreifast á fleiri notendur sem vekur
spurningar um hvort meðferð barna sé
öðruvísi háttað hér á landi. Í lyfjagagna-
grunni Embættis landlæknis sést að þeir
læknar sem bera þungann af ávísunum
þunglyndislyfja handa börnum á Íslandi
eru sérfræðingar í barnalækningum og
barna- og unglingageðlækningum. Annað
sem vekur athygli er að mörg þeirra barna
sem fá ávísað þunglyndislyfjum eru einn-
ig að fá ávísað metýlfenídat-lyfjum. Árið
2013 fengu 480 börn undir 18 ára ávísað
lyfjum af þessum flokkum á sama tíma.
Allt eru þetta áhugaverðar upplýsingar
sem kalla á frekari rannsóknir á meðferð
þunglyndis hjá börnum á Íslandi.
Gera þunglyndislyf gagn?
Flestir eru sammála um að þunglyndis-
lyf geri ótvírætt gagn við alvarlegu og
meðalsvæsnu þunglyndi enda hafa
margar rannsóknir sýnt það. Við vægu
þunglyndi eru niðurstöður rannsókna
misvísandi og komið hafa fram efasemdir
um gagnsemi þunglyndislyfja yfirleitt
og hafa verið skrifaðar greinar og bækur
um það efni. Sumir hafa gengið svo langt
að halda því fram að þunglyndislyf geri
almennt séð lítið meira gagn en lyfleysa.
Aðrir hafa komist að þeirri niðurstöðu
að lyfin hjálpi bara þeim sem eru með
alvarlegt þunglyndi. Lyfin hafa aukaverk-
anir sem skipta meira máli þegar verið
er að meðhöndla vægt þunglyndi og
bent hefur verið á að í þeim tilvikum geti
aukaverkanir vegið þyngra en ávinningur
af lyfjunum; þetta er þó áreiðanlega ein-
staklingsbundið. Hér má einnig benda á
þá staðreynd að mun erfiðara er að sýna
fram á (eða afsanna) gagnsemi við vægu
þunglyndi en alvarlegu.
Af hverju stafar þessi munur milli landanna?
Ólíkt því sem sést meðal fullorðinna er
notkun hjá börnum nánast eins milli
kynja og árið 2013 fengu 1040 drengir (0
til 18 ára) ávísað þunglyndislyfjum en
1102 stúlkur.
Skýringar á mikilli notkun þunglynd-
islyfja á Íslandi liggja ekki fyrir. Okkur
er ekki kunnugt um rannsóknir á algengi
þunglyndis í almennu þýði á Íslandi en
erlendar tölur liggja oft um eða yfir 15%.
Ef það er rétt og 12% Íslendinga taka
þunglyndislyf, þá er þetta ekki til að hafa
áhyggjur af nema ef til vill meðal barna.
Til að hægt sé að átta sig á því hvort
hér sé um einhvern heilbrigðisvanda að
ræða vantar rannsóknir, meðal annars á
algengi þunglyndis í mismunandi aldurs-
flokkum og á raunverulegum ástæðum
þess að þunglyndislyfjum er ávísað.
Þunglyndislyf á Íslandi
Magnús Jóhannsson
læknir
magnus@landlaeknir.is
Ólafur b. Einarsson
sérfræðingur
lárus S. Guðmundsson
lyfjafræðingur
leifur bárðarson
læknir
Tafla I. Ávísanir þunglyndislyfja á börn á Íslandi og Danmörku, fjöldi notenda/ 1000 íbúa.
Ísland Danmörk
2008 2012 2008 2012
0-4 ára 1,99 1,15 0,05 0,08
5-9 ára 14,18 13,11 0,48 0,44
10-14 ára 33,38 37,74 3,71 4,12
15-19 ára 58,05 68,44 26,80 28,43
F R Á E M b æ T T i l a n D l æ k n i S 5 . p i s t i l l