Læknablaðið - 01.06.2015, Qupperneq 38

U M F J Ö l l U n O G G R E i n a R
326 LÆKNAblaðið 2015/101
Öldrunarbylgjan sem gengur nú yfir
Vesturlönd á eftir að gerbreyta heil-
brigðiskerfinu hér á landi. Barnaspreng-
ing eftirstríðsáranna er að nálgast eftir-
launaaldurinn og með hækkandi aldri
fjölgar þeim sem glíma við fjölveikindi
sem aftur gerir auknar kröfur til heil-
brigðisstétta um rétta meðferð, hvort sem
er með eða án lyfja. Um þetta snýst fjöldi
rannsókna í lyfja- og læknisfræði um
þessar mundir og ein þeirra er nú komin
í gang á Landspítalanum undir því við-
eigandi heiti SENATOR.
– Þetta er klínísk rannsókn sem fram
fer á sex evrópskum háskólasjúkra-
húsum, segir Aðalsteinn Guðmundsson
öldrunarlæknir og ábyrgðarmaður rann-
sóknarinnar á Landspítalanum. – Tilurð
hennar byggir á þeirri vitneskju að eldri
einstaklingum með marga sjúkdóma og
fjöllyfjanotkun er hættara en öðrum við
aukaverkunum lyfjameðferðar. Slíkar
aukaverkanir geta verið sjúklingum
hættulegar, lengt legutíma á sjúkrahúsi og
aukið kostnað. Markmiðið með SENATOR
er að bæta greiningu á aukaverkunum
lyfja ásamt því að þróa og prófa hugbúnað
sem gefur ráð um lyfjameðferð og aðrar
meðferðarleiðir eldri sjúklinga með marga
sjúkdóma, bætir hann við.
Auk Landspítala taka þátt í rannsókn-
inni sjúkrahús í Cork á Írlandi, Aberdeen í
Skotlandi, Ghent í Belgíu, Ancona á Ítalíu
og Madrid á Spáni. Til viðbótar leggja
vísindamenn fjögurra háskóla og stofnana
í Danmörku, Þýskalandi, Englandi og
Frakklandi sitt af mörkum, meðal annars
við að samræma lyfjalista og leggja mat á
hagkvæmni við notkun hugbúnaðarins.
Rannsókninni er stýrt frá Cork á Írlandi
og bakhjarl hennar er 7. rammaáætlun
Vísindasjóðs Evrópu sem styrkir hana með
sex milljónum evra. Rannsókninni á að
ljúka árið 2017.
Markmið og framkvæmd
– Áætlað er að þátttakendur í rann-
sókninni verði rúmlega 400 hér á Land-
spítala, segir Aðalsteinn. Auk hans eru í
rannsóknarteyminu kollega hans Ólafur
Samúelsson, Ástrós Sverrisdóttir hjúkr-
unarfræðingur, sem er verkefnisstjóri,
Sólveig Sigurbjörnsdóttir deildarlæknir
og Pétur Gunnarsson lyfjafræðingur. Þátt-
takendur í SENATOR eru valdir þannig
að sjúklingum sem lagðir eru inn á bráða-
deildir á Landspítalanum og uppfylla þau
skilyrði að vera 65 ára eða eldri og með
fleiri en þrjá langvinna sjúkdóma er boðin
þátttaka innan tveggja sólarhringa frá inn-
lögn.
– Í fyrri hluta rannsóknarinnar er
safnað upplýsingum um tíðni aukaverk-
ana með víðtækri yfirferð sjúkraskrár
og staðlaðri úttekt gagna meðan á inn-
lögn stendur, segir Aðalsteinn. – Upp-
lýsingar sem fást verða síðar notaðar til
að þróa skimunarpróf sem auðveldar að
greina aðstæður þar sem aukin hætta er
á aukaverkunum lyfja. Á Landspítala eru
þegar komnir rúmlega 100 þátttakendur
í rannsóknina og er áætlað að ljúka fyrri
hlutanum í sumar.
Í seinni hluta rannsóknar er þátt-
takendum skipt í tvo hópa: Annars vegar
viðmiðunarhóp þar sem hefðbundnum að-
ferðum er beitt og hins vegar hóp þar sem
hugbúnaðurinn verður notaður. Hjá þeim
sjúklingum sem lenda í íhlutunarhópnum
er lyfjameðferð sjúklings metin og læknir
sjúklingsins fær ábendingar um hana
sem byggja á úrvinnslu hugbúnaðarins.
Hugbúnaðurinn gefur leiðbeiningar um
hugsanlega óviðeigandi lyfjameðferð og
leiðbeiningar um heppilegri lyf í áfram-
haldandi meðferð. Leiðbeiningar sem
koma frá hugbúnaðinum eiga að aðstoða
lækni við að forðast auka verkanir, draga
úr ofnotkun lyfja og gæta að hagkvæmni.
Hugbúnaðurinn mun einnig veita ráð-
leggingar um aðra meðferð en með lyfjum
og fylgst verður með sjúklingum í þrjá
mánuði eftir útskrift, segir Aðalsteinn.
Þörf á leiðbeiningum um
lyfjameðferð aldraðra
Ólafur rekur fyrir blaðamanni forsögu leið-
beininga um lyfjameðferð aldraðra.
– Það eru meira en 25 ár síðan menn
fóru að huga að nauðsyn skilmerkja
fyrir lyfjameðferð aldraðra. Fyrstu kerfis-
bundnu skilmerki sem náðu útbreiðslu
voru kennd við Beers og þróuð í Banda-
ríkjunum. Í upphafi var settur saman listi
yfir lyf sem telja má óviðeigandi að gefa
öldruðum vegna áhættu eða gagnsleysis.
Þessi skilmerki hafa verið endurskoðuð
nokkrum sinnum, síðast árið 2015. Beers-
skilmerki þóttu af ýmsum ástæðum ekki
henta evrópskum aðstæðum nógu vel
vegna lyfjavals, auk þess sem þau taka
ekki á algengum villum í lyfjameðferð
aldraðra.
Í byrjun þessarar aldar kom saman
hópur evrópskra sérfræðinga til að þróa
Fjöldi sjúkdóma gerir lyfjanotkun flóknari
Landspítalinn tekur þátt í SENATOR
– stórri evrópskri rannsókn á lyfjameðferð aldraðra
■ ■ ■ Þröstur Haraldsson
Óviðeigandi
lyfjameðferð
• Lyf sem eru án ábendingar fyrir
viðkomandi einstakling
• Þar sem hugsanlegur skaði er meiri
en ávinningur af lyfjameðferð
• Notkun á lyfjum í hærri skömmt-
um eða í lengri tíma en talist getur
eðlilegt fyrir viðkomandi
• Tvö lyf úr sama flokki
• Lyf með mikla hættu á milliverk-
unum við önnur lyf og/eða sjúk-
dóma
• Meðferð sem ekki er í samhengi við
lífslíkur eða ástand sjúklingsins