Læknablaðið - 01.10.2014, Qupperneq 27

LÆKNAblaðið 2014/100 523
R A N N S Ó K N
Þegar kynjamunur á viðhorfi til löggjafar sem gerir ráð fyrir
ætluðu samþykki var skoðaður kom í ljós að konur voru marktækt
hlynntari en karlar; 85% á móti 76% (p<0,05). Munur eftir aldri var
skoðaður (tafla I) og sást að flestir þátttakendurnir í öllum hópum
eru jákvæðir. Yngri svarendur voru þó talsvert afdráttarlausari í
sinni jákvæðni en þeir eldri. Þessi munur milli aldurshópa og við-
horfs til löggjafar um ætlað samþykki reyndist tölfræðilega mark-
tækur (p<0,05). Enginn munur reyndist á viðhorfum eftir búsetu
þátttakenda, menntun eða fjölskyldutekjum.
Af þeim þátttakendum sem áttu einhvern nákominn sér sem
hafði fengið líffæri eða var á biðlista eftir líffæri, sögðust 63% vera
að öllu leyti hlynntir lagasetningu þar sem gengið er út frá ætluðu
samþykki, en sömu skoðunar reyndust 42% þeirra sem þekktu
einhvern sem ekki taldist náinn og 43% þeirra sem þekktu engan
sem þannig var ástatt fyrir.
Enginn sem þekkti einhvern náinn sér sem þurfti á líffærum að
halda lýsti sig að öllu leyti andvígan lagasetningu en 2% af þeim
sem þekktu engan voru að öllu leyti andvígir lagasetningu sem
gerir ráð fyrir ætluðu samþykki. Þessi munur milli hópanna var
tölfræðilega marktækur (p<0,05).
Mynd 2 sýnir hvernig svör 91% þátttakenda sem tóku afstöðu
til spurningarinnar „Hversu líklegt eða ólíklegt er að þú veitir
leyfi til þess að þín eigin líffæri verði gefin við andlát?“ skiptist
eftir svarmöguleikum. Af þeim sem svöruðu lýstu aðeins 7% þátt-
takenda sig andvíga, en 84% voru jákvæðir og þar af voru 39% sem
sögðust alveg örugg með þá skoðun. Heilt yfir voru bæði karlar
og konur jákvæð gagnvart því að gefa eigin líffæri eftir andlát en
engu að síður voru konur marktækt jákvæðari (p<0,05).
Yngri þátttakendur reyndust viljugri til að gefa eigin líffæri
eftir andlát en þeir eldri (tafla II). Rúmlega helmingur þátttakenda
á aldrinum 18-24 ára töldu alveg öruggt að þeir myndu gefa líffæri
samanborið við fimmtung 65 ára og eldri. Mjög fáir ungir þátttak-
endur voru mótfallnir því að gefa eigin líffæri. Þessi munur milli
aldurshópa var tölfræðilega marktækur (p<0,05). Engin skýr tengsl
fundust hins vegar milli menntunar, fjölskyldutekna eða búsetu og
afstöðu til þess að gefa eigin líffæri.
Aðeins 44 þátttakendur reyndust skráðir líffæragjafar, eða 5%.
Áhugi fyrir því að gerast skráður líffæragjafi var hins vegar mikill,
48% kváðust hafa mikinn áhuga og 26% nokkurn. Konur reyndust
marktækt jákvæðari en karlar fyrir slíkri skráningu (p<0,05). Yngri
þátttakendur reyndust frekar hafa skráð sig sem líffæragjafa en
þeir sem eru eldri; 9% í aldurshópnum 18-34 ára samanborið við
3% 55 ára og eldri. Þeir sem eru yngri höfðu einnig meiri áhuga á
að skrá sig; 65% á aldrinum 18-34 ára lýsti til að mynda yfir miklum
áhuga, samanborið við 54% á aldrinum 35-54 ára og einungis 42%
þátttakenda sem voru 55 ára og eldri. Þessir munur á aldri á við-
horfi til þess að gerast líffæragjafi reyndist tölfræðilega marktækur
(p<0,05). Engin skýr tengsl voru sjáanleg milli fjölskyldutekna,
búsetu eða menntunar og áhuga fólks á því að gerast líffæragjafar.
Af þeim sem voru skráðir líffæragjafar voru 94% hlynntir löggjöf,
samanborið við 29% þeirra sem kváðust engan áhuga hafa á að skrá
sig sem líffæragjafa. Af þeim sem sögðust hafa mikinn áhuga á
að skrá sig sem líffæragjafa töldu 98% mjög líklegt að þeir myndu
veita leyfi til að eigin líffæri væru gefin eftir andlát, en sama sögðu
16% þeirra sem engan áhuga höfðu á að skrá sig.
Þátttakendur voru beðnir um að setja sig í spor eigin aðstand-
enda í tveimur spurningum. Allir nema þeir sem voru skráðir
líffæragjafar voru beðnir um að taka afstöðu annars vegar til
spurningarinnar „Ef þú værir skráður líffæragjafi, hversu líklegt
eða ólíklegt telur þú að fjölskylda þín myndi samþykkja að gefa úr
þér líffæri við andlát?“ og hins vegar til „Ef þú værir ekki skráður
líffæragjafi, hversu líklegt eða ólíklegt telur þú að fjölskylda þín
myndi samþykkja að gefa úr þér líffæri við andlát?“
Eins og sést í töflu III töldu flestir svarendur mun líklegra að
aðstandendur myndu gefa úr þeim líffærin ef þeir væru skráðir líf-
færagjafar en mun færri töldu það líklegt ef þeir væru ekki skráðir
gjafar og þar af voru 11% sem töldu það alveg öruggt. Alls voru 14
einstaklingar á því að fjölskylda sín myndi neita beiðni um líffæra-
gjöf ef þeir væru ekki skráðir.
Umræða
Niðurstöður sýndu að Íslendingar eru afar jákvæðir í garð löggjafar
þar sem gert er ráð fyrir ætluðu samþykki við líffæragjafir. Stuðn-
Tafla I. Viðhorf þátttakenda til ætlaðs samþykkis eftir aldurshópum, fjöldi (%).
18-24 25-34 35-44 45-54 55-64 65 og eldri
Að öllu leyti
hlynnt(ur)
56,3 54,0 44,5 42,6 37,8 30,8
Mjög hlynnt(ur) 10,7 17,3 18,5 21,9 24,4 23,3
Frekar hlynnt(ur) 11,6 6,0 16,4 16,8 23,7 25,8
Hvorki né 9,8 6,0 6,8 7,1 7,4 8,8
Frekar
andvíg(ur)
10,7 6,0 6,8 6,5 3,7 4,4
Mjög andvíg(ur) 0,9 4,7 3,4 1,3 2,2 3,1
Að öllu leyti
andvíg(ur)
0,0 6,0 3,4 3,9 0,7 3,8
Tafla II. Viðhorf þátttakenda til að gefa eigin líffæri eftir andlát, skipt eftir
aldurshópum, fjöldi (%).
18-24 25-34 35-44 45-54 55-64 65 og eldri
Alveg öruggt 51,3 43,7 46,6 36,5 36,1 20,7
Mjög líklegt 24,3 27,8 27,1 33,1 27,8 24,8
Frekar líklegt 12,2 15,9 18,0 18,2 18,0 22,1
Hvorki né 8,7 9,5 6,0 3,4 12,8 15,2
Frekar ólíklegt 3,5 0,8 4,1 0,8 7,6
Mjög ólíklegt 0,0 0,8 0,8 2,7 3,8 6,9
Alveg
örugglega ekki
0,0 1,6 1,5 2,0 0,8 2,8
Mynd 2. Viðhorf þátttakenda til þess að gefa eigin líffæri eftir andlát.