Tímarit Máls og menningar - 01.04.1940, Blaðsíða 80

74
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
neitað, aS einstaka kvæði hefur mistekizt aS verulegu leyti, en
slíkt er ekki fátitt um verk íslenzkra skálda, svo sem kunnugt er.
Jóhannes er enn sem fyrr baráttuskáld islenzkrar alþýðu, og
henni eru flest kvæðanna helguS, beint eða óbeint. Jóhannes
hefur áður ort margt um svipuð efni, flest vel og sumt með
ágætum, en þó bera sum kvæðin i þessari hók vott um ótvi-
ræða framför frá fyrri kvæðum höfundarins. Hugsunin er skýr-
ari, ljóSformið öruggara og mýkra, málið fegurra og fágaðra
en svo oft áður. Gott dæmi er inngangskvæðið, „Mitt fólk“. Skáld-
ið leikur sér að Ijóðforminu, það er seiðandi Ijóðræn mýkt yf-
ir hverri línu:
Mitt fólk! Mitt fólk! ViS erum sífellt eitt,
— ef andi þinn vill hvild, er sál mín þreytt,
ef þú vilt stríð, þá fer ég strax í stríð,
— við stöndum, föllum saman alla tið.
Ég sendi Ijós í sorg og myrkur þitt,
— í sorg og myrkri ert þú ljósið mitt.
Næsta kvæði, „Þegar landið fær mál“, er baráttuhvöt og er líka
ágætur skáldskapur, þrungið mælsku, þýtt og karlmannlegt i
senn. — Skáldið gleymir ekki heldur striðandi alþýðu annarra
landa. Hér eru kvæði um Spán, Abessiniu, Tékkó-Slóvakíu, Kína,
erfiljóð um Maxim Gorki, kvæði um heimsfriðinn. Margt er vel
sagt i kvæðum þessum, en það er samt auðséð, að Jóhannesi
lætur betur að yrkja um sitt eigið land og þjóð, enda munu fá
skáld samgrónari lífi og baráttu islenzkrar alþýðu í fortíð og
nútíð, eins og næstsíðasta bók hans, „Hrímhvita móðir“, sýndi
á glæsilegan og ótvíræðan hátt.
Ilvergi tekst Jóhannesi betur upp en þegar hann yrkir um
sveitina og fólkið þar. Hann er sjálfur borinn og barnfæddur
langt frammi í íslenzkum dal og er tengdur uppruna sínum og
æsku svo sterkum böndum sem verða má. Skáldskapur hans,
bæði fyrr og siðar, ber þess glöggar menjar, að hann hefur
dreymt stóra og djarfa drauma í æsku; allar glæsilegustu vonir
sveitaæskunnar, öll rómantík hennar, hefur eitt sinn verið eign
hans. Hann hefur orðið að þola það að sjá, að þessir björtu
draumar voru ekkert nema draumar, vonirnar og raunveruleik-
inn voru tvennt ólíkt. Jóhannes hefur ekki látið bugast við þetta,
þvert á móti, manndómsárin hafa bent honum á nýjar, raunhæf-
ari leiðir að markinu. En sársaukalaus hafa vonbrigðin ekki
verið. Það sýna sum kvæðin í þessari bók, t. d. „Grát þú ei“,
„Þá var ég svo ungur“, „Og þó —“ og fleiri. Hugsunin um
fólkið í sveitinni, þráin eftir að veita því birtu og yl, er alltaf