Tímarit Máls og menningar - 01.04.1940, Blaðsíða 63

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
57
réttisins, því að stjórjiarskráin batt kosningarréttinn við
tekjuskatt og kjörgengi við jarðeign. Frönskum borg-
urum var skipt í virka borgara, er liöfðu kosningarétt,
og óvirka borgara, er liöfðu hann ekki. Þessi fyrirmæli,
er giltu um kosningar til löggjafarþingsins, voru og í
gildi, þar sem kosið var til annarra stofnana ríkisins.
í stjórngæzlu landsins liafði þjóðsamkoman gert hinar
róttækustu breytingar. Frakklandi var skipt niður í 83
umdæmi, en þeim í héröð og kantónur. Til allra þess-
ara stjórnarumdæma varð að kjósa ráð og embættis-
menn. Dómarar allir voru kosnir í liverju lögsagnar-
umdæmi, þar við bættist kosning presta og biskupa,
því að kaþólska kirkjan var í raun réttri gerð að þjóð-
kirkju, er var launuð af ríkinu, en jarðeignir liennar
settar undir ríkið. Kosningalög' þjóðsamkomunnar liafði
því búið vel um borgarastéttina, þar sem hún ríkti yfir
löggjafarvaldi, stjórngæzlu, dómsvaldi og guðs kristni,
allt fyrir hinn almenna kosningarrétt skattgreiðandi,
virkra borgara. Að vísu var sá ljóð.ur á ráði þessa
skipulags, að sambandið milli framkvæmdarvalds mið-
stjórnarinnar og hinna lægri stiga stjórngæzlunnar var
í rauninni ekki neitt. Það var alveg undir hælinn lagt,
hvort miðstjórnin fékk lögunum framfylgt í bæja-,
sveita- og umdæmisstjórnum. Það kom brátt í ljós, að
landinu varð blátt áfram ekki stjórnað eftir fyrirsögn
stjórnarskrárinnar. En liin franska borgarastétt, sem
var nýsloppin úr járngreipum konunglegrar miðstjórn-
ar vildi njóta bins nýfengna frelsis síns eins lausbeizl-
uð og fært var — og meira en það.
Það er ljóst af því, sem liér hefir verið sagt, að lýð-
ræðisstefna þjóðsamkomunnar var, þrátt fyrir fögur
orð, stéttbundin og einhliða. Aðeins 5 atkv. voru greidd
með almennum kosningarétti, meðal þeirra var ung-
ur lögfræðingur, Robespierre, er mælti með honum af
mestri mælsku. En óttinn við hinn allslausa og mennt-
unarsnauða múg var svo rikur meðal fulltrúa þjóðsam-