Tímarit Máls og menningar - 01.05.1942, Page 51

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
45
III.
Þórbergur telur það upp í grein sinni og þetta sið-
ast og mest: „— hægt að ná meiri skýrleika og ná-
kvæmni í rithætti.“ Ég er aS vísu öllum upptalningar-
liSum hans ósammála aS miklu leyti, en andæfi þessu
síðasta rnest, því að þar sækir hann fastast á og þar
eru vissulega helztu sannleikskorn greinar hans fólgin.
Það er þar meginhugsun hans, að margvísleg orða-
samhönd, sem stirðnað liafa í einhverri merkingu sinni
eða fengið nokkuð fasta sérhæfða merkingu, skuli rita
samföst, ef þau geta þá talizt til orðflokka smáorða
og áherzla bannar ekki, en sömu orðasambönd skuli rita
sundurlaus, hvenær sem frummerking þeirra helzt, enda
er þá venjulega liægt að hugsa sér dálitla séráherzlu
á hverju orði í orðasambandinu. Þessa aðgreining merk-
inga og orðsetning eftir lienni kallar Þ. Þ. að orðsetja
eftir merkingu og vill ekki við minni nákvæmni una
i riti. Hann sýnist gera ráð fyrir, að þeir, sem skrifi
fyrir almenning, séu bráðskarpir á þessa merkingarorð-
setning, en almenningur svo sauðheimskur, að hann
þurfi þá nýbreytni til hjálpar vesalli lestrargetu sinni.
„Sundurslítingsreglan“, sem skólar iðka og flestir
fylgja, er að skrifa þau orðasambönd jafnan ósamföst,
sem rita verður þannig í einhverri eiginlegri merkingu
sinni. Frá þeirri meginreglu liafa að vísu verið gerðar
undantekningar, en ekki miklar. Almenningur, þorri
leikra og lærðra, verður því ætíð fegnastur að þurfa
ekki að skrifa sömu orðin stundum samföst, stundum
sundurlaus.
Sú firra Þ. Þ., að samkvæmt þessu ættu orðin svart-
álfur, brunabótafélag að verða svart álfur, bruna bóta
félag, kemur ekki máli við.
Einn af kostum aðgfeindra orða i orðasamböndum
er sá, að þau týna þá miklu síður upprunamerkingu
sinni og málið helzt gagnsærra og ferskara en ella. Ef
til vill telur Þ. Þ. æskilegt, að ummyndun merkinga