Tímarit Máls og menningar - 01.12.1942, Page 10

192
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
Þar sem svo margsinnis er deilt um fjárveil-
Hinar marg- ingar til listamanna, er rétt að gera í eitt slcipti
umdeildu ítarlega grein fyrir, hvernig þeim er háttað. Sam-
styrkveitingar. kvæmt lögum um Álenningarsjóð, er stofnaður
var 1928, rennur árlega ákveðin upphæð af á-
góða áfengissölu rikisins til menningarstarfsemi. Upphæðin skipt-
ist í þrjá jafna staði: bókaútgáfu, námsstyrki til stúdenta er-
lendis og myndakaup handa listasafni ríkisins. Jafnframt þvi
sem hugsað er um kaup til listasafnsins, hefur alltaf ráðið það
sjónarmið, að styrkja myndlistamenn, og sú regla hefur vist
oftast gilt, að kaupa eitthvað af þeim flestum eða öllum árlega.
Menntamálaráð hefur allan timann haft á hendi úthlutun náms-
styrkja og myndakaupin, en bókaútgáfan var fram til 1936 und-
ir sérstakri stjórn. Myndlistamcnn létu fyrstir uppi óánægju
yfir Menntamálaráði, töldu skipun þess þannig, þar sem allir
5 nefndarmennirnir voru kosnir eftir pólitiskum sjónarmiðum
á Alþingi, að engin trygging væri fyrir því, að i ráðið veldust
menn, sem skynbragð bæru á listir og væru færir um að velja
myndir til listasafns rikisins. Hefur þeim þótt skilningur Mennta-
málaráðs á listum með afbrigðum tregur og myndavalið allt
af liandahófi. Þar að auki þótti sýnt af skýrslu mn myndakaup-
in, sem Menntamálaráð fékkst til að gefa í eitt skipti, að ekki
hefðu verið keyptar myndir fyrir allt féð, sem bar að verja
til kaupanna, og hefur fallið grunur á ráðið, að það hafi varið
hluta af upphæðinni til annarra þarfa. Myndlistamenn hafa
þrásinnis gert kröfu til þess, að fulltrúi frá þeim væri hafður
með i ráðum um myndakaupin, en bæði Menntamálaráð og Al-
þingi hefur jafnan þverskallazt við. Lenti á siðasta ári í svo
hörðu milli Menntamálaráðs og myndlistamanna, að félag þeirra
hefur neitað að selja því myndir, fyrr en þeir fengju leiðrétt-
ingu mála sinna. Landskunn er för þeirra Menntamálaráðsmanna
heim í Blátún til Jóns Þorleifssonar listmálara, er formaður ráðs-
ins reiddist honum svo fyrir að vilja ekki selja þeim myndir, að
hann hótaði að láta taka af honum húsið og hratt honum frá
bíl sinum. Hefur Menntamálaráð siðan verið á snöpum eftir
gömlum málverkum í eigu einstaklinga til þess að koma út fénu,
sem það á að verja til stuðnings listamönnum. Er sögulegust
ferðin til Egils í Sigtúnum með þeim innanráðsófriði, sem varð
á Hellisheiði i bilnum, þegar Barða Guðmundssyni hrutu þau
óvarkáru ummæli af vörum, að hann læsi ahlrei Tímann.
Fram til 1939 var rithöfundum og einstaka listamönnum öðr-
um veittur styrkur beint frá Alþingi. Svonefndir fastir styrkir