Tímarit Máls og menningar - 01.03.1961, Page 86

UMSAGNIR UM BÆKUR
ef við hefðura ekki tafizt. En hefðum við
það? er það nú alveg víst? og hvað kom-
umst við í rauninni langt? Hvað er það að
komast alla leið? og hefðum við komizt
lengra undir öðrum skilyrðum? Guðirnir
einir geta svarað því.
Hitt veit ég, að Jakobína Sigurðardóttir
hefur þegar komizt langt, ótrúlega langt. Ef
til vill á hún eftir að komast lengra. Við
skulum lifa í þeirri trú að við eigum ógert
okkar bezta verk og við skulum deyja í
þeirri trú.
Kvæði Jakobínu Sigurðardóttur eru saga
hennar sjálfrar, eins og ég sagði áðan, en
þau eru mikið meira: Þau eru saga hennar
sem íslendings á þeim sérstæðu tímum, sem
hún lifir, heit af ást hennar á landi og þjóð.
Kvæði hennar eru fögur, ljúf og yndisleg,
þegar friður ríkir í brjósti hennar, en hlífð-
arlaus og óvægin, jafnvel grimm og ákvæð,
þegar hún rís upp til varnar því, sem hjarta
hennar ann, en alltaf hreinskilin, tær, ein-
læg og sönn, því svik verða ekki í list henn-
ar fundin. — Litla stúlkan, sem ólst upp í
því byggðariagi, sem nútíminn lagði í eyði,
hún er hvortveggja í senn: húsfreyja í einni
fegurstu sveit landsins og sú skáldkona, sem
nú ber hæst með íslenzkri þjóð.
Guðm. BöSvarsson.
Steján Jónsson:
Sendibréf frá Sandströnd
Skáldsaga.
Bókaútgáfa Menningarsjóðs.
Reykjavík 1960.
IG minnir það hafi verið Steinn Stein-
arr sem lét svo ummælt á prenti, að
vandaðar skáldsögur væru einskonar sendi-
bréf höfundanna, ætluð tiltölulega þröngum
hópi lesenda. En hversvosem kann að vera
upphafsmaður að samlíkingunni, kom hún
mér í hug við lestur skáldsögu Stefáns Jóns-
sonar, og er það kannski ekki tiltökumál,
þar sem hún ber sendibréfsheiti, án þess þó
að vera sendibréf að forminu til.
Rakin er í skilmerkilegum inngangsköfl-
um saga þorps. Síðan tekur við persónu-
saga og sjálfslýsing bréfritarans, grundvöll-
uð á dvöl hans og reynslu í þessu sama
þorpi. Um slíka byggingu skáldsögu er ekki
nema gott eitt að segja, ekki hvað sízt þeg-
ar höfundi tekst jafn ágætlega að gæða frá-
sögn sögumannsins grandvarleika, viðkunn-
anlegri áferð og jafnvel ísmeygilegum
skemmtilegheitum. Það er í rauninni nokk-
uð sérstæður stíll, sem höfundurinn tileink-
ar sér í bókinni, endurtekninga- og upp-
rifjunar-stíll einskonar, sem fellur vel að
efninu og verður síður en svo eins þreyt-
andi og ætla mætti; höf. kann sér víðast
hvar hóf. í einu hefur hann þó ofgert, vís-
vitandi og í beinni afleiðingu af frásagnar-
mátanum: hann freistast til að vefja atvik
og einstöku persónur meiri dul en æskilegt
er eða bein ástæða til. Kemur það stundum
fram í því, að hann beinlínis forðast að
leiða þær persónur skýrt fram, sem hann
fjallar um; hefur sama háttinn og Adam og
Eva í þjóðsögunni þegar þau leyndu sum-
um bömum sínum fyrir guði almáttugum
með þeim afleiðingum, að þau og niðjar
þeirra dæmdust til að verða huldufólk. En
það er af „huldufólki" þessarar skáldsögu
að segja, að þrátt fyrir allt leggur höf. engu
minni rækt við það en aðrar persónur bók-
arinnar. Hann fer aðeins einum of varlega í
að kynna það fyrir lesandanum, en þegar
sú kynning er um garð gengin, stendur allt
ljóslifandi fyrir hugarsjónum manns að lok-
um.
Aðrar eru svo þær persónur sögunnar —
og í miklum meirihluta —- sem lesandinn
þarf ekki að vera í neinum vafa um, villa
ekki á sér heimildir og eru skýrt mótaðar
frá upphafi, hver með sínum sérkennum.
Nefni ég sem dæmi Pétur gamla Böðvars-
76