Tímarit Máls og menningar - 01.06.1963, Síða 30

BERTOLT BRECHT
Lítil stefnuskrá fyrir leiklistina
(Kleines Organon jur das Theater)
Formáli
HÉr á eftir verður rannsakað, hvernig fagurfræði, leidd af ákveðinni teg-
und leiklistar, sem hefur verið þróuð í starfi í nokkra áratugi, mundi
líta út. í fræðilegum greinargerðum, ádrepum, tæknilegum ábendingum, sem
birzt hafa við tækifæri í formi athugasenida við leikrit höfundarins, var ein-
ungis drepið lauslega á fagurfræðileg efni og tiltölulega áhugalítið. Ákveðin
gerð leiklistar þandi þar út og þrengdi þjóðfélagslegt hlutverk sitt, endur-
bætti eða síaði meðul listar sinnar, og fótaði sig á fagurfræðinni eða studdist
við hana, þegar hún barst í tal, en ríkjandi forskriftir í siðaskoðunum og
smekk leiddi hún hjá sér eða beitti þeim sér í hag, alveg eftir gangi bardagans.
Hún varði t. d. dálæti sitt á félagslegum tilgangi með því að benda á hann í al-
mennt viðurkenndum listaverkum, þar sem hann lá ekki í augum uppi fyrir
það eitt, að hann var einmitt hinn viðurkenndi tilgangur. í leikhúsverkum
samtíðarinnar skilgreindi hún sem hnignunarmerki, hversu þau voru ger-
sneydd öllu því, sem var þess virði að vita það: þá staði, er buðu mönnum
kvöldskemmtanir til sölu, ákærði hún fyrir að hafa lagzt svo lágt að verða ein
grein borgaralegrar eiturlyfjaverzlunar. Hinar fölsku eftirmyndir þjóðfélags-
lífsins á leiksviðunum, eftirmyndir hins svokallaða natúralisma meðtaldar,
vöktu með henni kröfu um vísindalega nákvæmar eftirmyndir, og hin bragð-
daufa kokkhússtefna (Kulinarismus) með sitt andlausa augnayndi og sálu-
fróun vakti þrá eftir fögrum rökum margföldunartöflunnar. Þeirri fegurðar-
dýrkun, sem var iðkuð með ótrú á lærdómi og fyrirlitningu á hinu gagnlega,
hafnaði hún með fyrirlitningu, sérílagi vegna þess, að ekkert fagurt kom fram
lengur. Keppzt var eftir leiklist fyrir vísindaöldina, og ef það yrði skipulagn-
ingarmönnum hennar ofviða að taka að láni eða stela nógu miklu úr vopna-
búri hinna fagurfræðilegu hugtaka, til að geta með því móti verið óhultir fyr-
ir fagurfræðingum dagblaðanna, hótuðu þeir blátt áfram því, „að þróa lær-
124