Tímarit Máls og menningar - 01.06.1963, Síða 39

LÍTIL STEFNUSKRÁ FYRIR LEIKLISTINA
truflast það heldur af einskorðun reiðtúrsins við lítinn hring. Allt, sem áhorf-
endurnir í húsum þessum láta sig varða, er að geta haft skipti á mótsagnafullri
veröld og samstilltri veröld, ekki sérlega vel þekktri veröld og draumaveröld.
29 Þannig er sú leiklist, sem býðst okkur til að hrinda áformi okkar í fram-
kvæmd, og til þessa hefur hún sýnt, að hún er vel fallin til þess að breyta efni-
legum vinum okkar, sem við höfum kallað börn vísindaaldarinnar, í hrelldan,
trúaðan, „heillaðan“ múg.
30 Satt er það: um eitthvað hálfrar aldar skeið hafa þeim verið sýndar öllu
sannferðugri eftirmyndir af samlífi mannanna, svo og persónur, sem risu upp
gegn þjóðfélagsböli eða jafnvel gegn heildarskipulagi þjóðfélagsins. Áhugi
þeirra var nógu ríkur, til að þeir þyldu möglunarlaust um stundarsakir óvenju-
legan niðurskurð á máli, atburðarás og andlegum sj óndeildarhring, því byr
hins vísindalega anda afmáði næstum alveg hinar venjulegu tálbeitur. Þær
fórnir borguðu sig ekki sérdeilis. Fágun eftirmyndanna þurrkaði eina upp-
sprettu ánægjunnar, án þess að opna aðra. Vettvangur mannlegra samskipta
varð sýnilegur, en ekki ljós. Tilfinningarnar, sem gamla (töfrakennda) að-
ferðin vakti, hlutu sjálfar að vera af gömlum toga.
31 Leikhúsin voru nefnilega eftir sem áður skemmtistaðir stéttar, sem hélt
anda vísindanna fjötruðum á sviði náttúrunnar, en áræddi ekki að hleypa
honum inn á svið mannlegra samskipta. Auk þess hafði hinn örlitli hluti áhorf-
enda úr öreigastétt, ásamt hinum óverulega og óstöðuga liðsstyrk frávilltra
menntamanna, ennþá þörf fyrir gamla skemmtunarmátann, því hann gerði
þeim fastskorðaða lífshætti þeirra léttbærari.
32 Þó skulum við halda áfram! Að hika er sama og að tapa. Við erum ber-
sýnilega komnir í bardaga, berjumst þá! Höfum við ekki séð, hvemig van-
trúin flytur fjöll? Er það ekki nóg, að við höfum komizt að því, að okkur eru
skorður settar? Fyrir hinu og þessu hangir tjald: drögum það upp!
33 Leiklistin, eins og hún er fyrir hendi, sýnir þjóðfélagsbygginguna (sem
líkt er eftir á sviðinu) eins og eitthvað, sem þjóðfélagið (í áhorfendasalnum)
getur ekki haft áhrif á. Odipus, sem hefur syndgað gegn nokkrum meginregl-
um, er þjóðfélag þeirrar tíðar hvílir á, er tekinn af lífi, guðirnir sjá fyrir því,
þeir verða ekki gagnrýndir. Hinir miklu einstæðingar Shakespeares, sem bera
stj ömu örlaga sinna í brj óstinu, stunda án afláts árangurslaus og lífshættuleg
amokhlaup sín, þeir leggja sjálfa sig að velli, lífið — ekki dauðinn — verður
133