Tímarit Máls og menningar - 01.06.1963, Page 33

LÍTIL STEFNUSKRÁ FYRIR LEIKLISTINA
8 Alveg eftir þeirri skemmtun, sem var möguleg og nauðsynleg við lífshætti
sérhverrar tíðar, varð að breyta hlutföllum persónanna og búa aðstæðurnar
öðrum fjarvíddum. Sögur verður að segja með allt öðru móti, til að Hellenar
geti skemmt sér við hið óumflýjanlega í lögmálum guðanna, sem bitnar á
þeim, þó þeir þekki þau ekki — til að Frakkar geti skemmt sér við hinn tigin-
borna sjálfsaga, sem siðaskrá hirðarinnar krefst af stórmennunum á jörðu hér,
—i til að Englendingar á tímum Elísabetar geti skemmt sér við sjálfspeglun
hins nýja einstaklings, sem böðlast áfram að vild sinni lífið á enda.
9 Og við verðum að gera okkur ljóst, að skemmtunin af svo ólíkum gerðum
eftirmynda var varla nokkurntíma háð líkingu þeirra með frummyndinni.
Ónákvæmni, jafnvel mikill ósennileiki truflaði lítið eða ekki neitt, svo fram-
arlega sem ónákvæmnin hafði visst samhengi og ósennileikinn var einatt sams-
konar. Mönnum dugði blekkingin um knýjandi framrás söguþráðarins, en sú
blekking var búin til með hverskonar meðulum skáldskapar og leiklistar.
Einnig við sjáum gjarna í gegnum fingur við þesskonar galla, þegar við vilj-
um fá hlutdeild í sáluþvotti Sófóklesar eða fórnargerðum Racines eða amok-
hlaupum Shakespeares, með því að reyna að tileinka okkur hinar fögru eða
miklu tilfinningar, sem bærast með aðalpersónum þessara sagna.
10 Því af öllum hinum margvíslegu eftirmyndum mikilvægra atburða
manna á milli, sem hafa verið gerðar á leiksviðinu frá því í fornöld og hafa
orðið til skemmtunar þrátt fyrir ónákvæmni þeirra og ósennileika, er til enn
í dag furðulegur fjöldi, sem skemmtir líka okkur.
11 Þegar við höfum nú sannprófað hæfileika okkar til að hrífast af eftir-
myndum frá svo ólíkum öldum — en það munu börn þessara þróttmiklu alda
tæplega hafa verið fær um — hlýtur okkur þá ekki að bjóða í grun, að við
höfum ekki enn uppgötvað þá ánægju og þær skemmtanir, sem eru sérkenn-
andi fyrir okkar öld og henni eiginlegar?
12 Og nautn okkar af leiklistinni hlýtur að vera orðin minni en nautn for-
feðra okkar var, endaþótt lífshættir okkar séu ennþá nógu líkir lífsháttum
þeirra, til að um nautn geti yfirleitt verið að ræða. Við tileinkum okkur gömlu
verkin fyrir atbeina tiltölulega nýrrar aðferðar, nefnilega innlifunarinnar,
sein lætur þeim ekki alltof vel. Þannig er meginhluti nautnar okkar ausinn
af öðrum lindum en þeim, sem hljóta að hafa opnazt kynslóðunum á undan
okkur af svo miklu afli. Þá látum við okkur títt um fegurð málfarsins, glæsi-
leikann í rás frásagnarinnar, staði, sem framkalla hjá okkur hugmyndir af
127