Tímarit Máls og menningar - 01.06.1963, Side 51

LÍTIL STEFNUSKRÁ FYRIR LEIKLISTINA
því frásagan leiðir í ljós, sem afmarkaður viðburður, ákveðna merkingu, þ. e.
af mörgum mögulegum lausnum hæfa henni aðeins ákveðnar.
65 Á „frásögunni“ veltur allt, hún er hjartað í leiklistarstarfseminni. Því
til þeirra atburða, sem gerast meðal manna, sækir hún allt, sem hægt er að
ræða um, gagnrýna og breyta. Meira að segja verður sá ákveðni maður, sem
leikarinn leiðir okkur fyrir sjónir, að miðast á endanum við annað og meira
en aðeins það, sem á sér stað, en þessu háttar svo til vegna þess aðallega, að
það, sem á sér stað, verður miklu augljósara, ef það er borið uppi af ákveðn-
um manni. Það, sem leiklistin þarf að leggja alla orku sína í, er „frásagan“,
heildarsamsetning alls hins gestíska hátternis, sem felur í sér þann boðskap
og þá innblástra, er eiga nú að veita áhorfendunum skemmtun.
66 Sérhver einstakur viðburður hefur grundvallar-gestus: Richard Gloster
biðlar til ekkju fórnarlambs síns. Vegna krítarhrings verður Ijóst, hver hin
sanna móðir barnsins er. Guð veðjar við djöfulinn um sál doktors Fausts.
Woyzek kaupir ódýran hníf til að svipta konu sína lífi osfrv. Við skipun per-
sónanna í hópa á sviðinu og hreyfingu hópanna verður að ná æskilegum feg-
urðaráhrifum, með því að útfæra af glæsibrag hið gestíska efni, þegar rakið
er úr því fyrir grandskoðandi augum áhorfenda.
67 Þar sem það er ekki hægt að bjóða áhorfendum að fleygja sér út í frá-
söguna eins og út í fljót, til að láta sig reka óákveðið sitt á hvað, þurfa hinir
einstöku viðburður að vera tengdir þannig, að tengslin verði greinileg. Við-
burðirnir mega ekki renna saman, heldur verður maður að geta kveðið upp
sinn dóm á milli þeirra. (Ef það væri sérstaklega hið myrka í orsakasamheng-
inu, sem áhuginn beinist að, þyrfti að gera einmitt það atriði nægilega fram-
andi okkur). Einstökum hlutum sagnarinnar á sem sagt að tefla gaumgæfilega
hverj um gegn öðrum, með því að móta hvern þeirra út af fyrir sig, sem leikrit
í leikritinu. í því skyni er bezt að koma sér saman um titla eins og nefndir voru
í klausunni á undan. Titlarnir eiga að fela í sér hina þj óðfélagslegu kjarna, en
segja jafnframt eitthvað til um æskilega tilhögun framsetningarinnar, þ. e.
taka sér að fyrirmynd, alveg eftir tóninum, titil á annálssögu eða sagnljóði eða
dagblaði eða aldarfarslýsingu. Einfaldur framsetningarmáti, sem gerir hlutina
okkur framandi, er t. d. sá, sem notaður er, þegar fjallað er um siði og venjur.
Heimsókn, meðferð á fjandmanni, elskendafund, viðskiptalegar eða stjórn-
málalegar samningagerðir getur maður sett á svið, eins og verið sé að sýna
sið, er ríkir á þessum stað. Þannig sýnt fær hið sérstaka og einstaka atvik
TÍMARIT máls oc mennincar
145
10