Tímarit Máls og menningar - 01.06.1963, Síða 52

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
ókunnugleikablæ, af því það birtist sem eitthvað almennt, eitthvað, sem er
orðið að vana. Aðeins spurningin um, hvort þetta atvik eða hluti þess ætti í
raun og veru að verða siður, gerir það framandi. Hinn póetíska sagnastíl er
hægt að kynna sér í markaðsbúðum þeim, er nefnast panorama. Þar sem það,
að gera eitthvað framandi, merkir líka að gera það frægt, getum við blátt
áfram sýnt viss atvik eins og þau séu fræg og hafi verið alþekkt í langan tíma,
og eins og við legðum okkur í líma að brjóta hvergi í bág við sögusögnina.
í stuttu máli: það eru til margir frásagnarhættir, bæði þekktir og aðrir, sem
við eigum eftir að finna.
68 Hvað gera á framandi, og hvernig það skal gert, er undir því komið,
hvernig við útleggjum viðburðina í heild, en í því sambandi þarf leikhúsið
að láta hagsmunamál síns tíma til sín taka af öllu afli. Við skulum velja sem
dæmi um útlegginguna hið gamla leikrit „Hamlet“. Gagnvart hinum blóðugu
og myrku tímaskeiðum, þegar ég rita þetta, glæpsamlegum ráðastéttum, út-
breiddum efasemdum um skynsemina, sem stöðugt er misnotuð, held ég, að
ég geti lesið þessa sögn þannig: Það eru stríðstímar. Faðir Hamlets, konungur
Danmerkur, hefur vegið konung Noregs í sigursælu ræningjastríði. Þegar
sonur hins síðarnefnda konungs, Fortinbras, vígbýst á ný, er hinn danski
konungur veginn líka, og það af bróður sínum. Bræður hinna vegnu konunga,
sem nú eru sjálfir konungar, bægja stríðinu frá sér með því að leyfa hinum
norsku herflokkum að fara yfir danskt land með ræningjastríð á hendur Pól-
landi. En nú hefur andi hins herskáa föður kvatt Hamlet hinn unga til að
hefna ódæðisins, sem á honum var unnið. Eftir að hafa hikað um stund að
svara blóðugu verki með öðru blóðugu verki, já jafnvel orðinn fús að fara
í útlegð, hittir hann á ströndinni hinn unga Fortinbras, sem er á leið til Pól-
lands með herflokka sína. Hann verður altekinn af þessu herskáa fordæmi,
snýr aftur og slátrar í villimannlegu æðiskasti föðurbróður sínum, móður
sinni og sjálfum sér, en lætur Norðmanninn taka við Danmörku. í þessum
málsatvikum sér maður hinn unga, en þegar nokkuð holduga mann, beita
harla ósigurstranglega hinni nýju skynsemi, sem hann drakk í sig við háskól-
ann í Wittenberg. Hún verður honum til trafala í viðureigninni við klækja-
brögð lénshöfðingjanna, sem hann hverfur til. Gagnvart hinni óskynsam-
legu praxis er skynsemi hans alveg ópraktísk. Hann verður tragískt fórnar-
lamb mótsagnarinnar milli slíks hugsunarháttar og slíkrar athafnar. Að lesa
á þennan veg þetta leikrit, sem lesa má á fleiri en einn veg, gæti, að minni
hyggj u, vakið áhuga áhorfenda okkar.
146