Tímarit Máls og menningar - 01.06.1963, Page 54

LÍTIL STEFNUSKRÁ FYRIR LEIKLISTINA
72 Eins og tónlistarmaðurinn endurheimtir frelsi sitt, þegar hann þarf ekki
lengur að búa til stemningar, sem auðvelda áhorfendunum að gefa sig stefnu-
laust á vald atburðunum á sviðinu, þannig fær leiktj aldamálarinn mikið frelsi,
þegar hann við smíði leiksviðsins þarf ekki lengur að miða við „ímynd“ her-
bergis eða héraðs. Vísbendingar nægja; þó þurfa þær að greina frá einhverju,
sem er sögulega eða þj óðfélagslega forvitnilegra, en það, er séð verður af
hinu raunverulega umhverfi. í Leikhúsi gyðinga í Moskvu gerði sviðsbygg-
ing, sem minnti á helgidómaklefa miðalda, „Lear konung“ framandi; Neher
setti „Galilei“ fyrir framan skuggamyndir af landakortum, skjölum og lista-
verkum frá endurreisnartímabilinu. í Piscatorleikhúsinu notaði Hearthfield
í „Haitang erwacht“ bakgrunn með snúanlegum fánum, sem á voru áletranir,
er greindu frá breytingum á stjórnmálasviðinu, sumum hverjum ókunnum
manneskj unum í leikritinu.
73 Einnig danslistin fær á ný verkefni af raunsærri gerð. Það er misskiln-
ingur síðari tíma, að hún geti ekki gert sér mat úr eftirmyndum af „mann-
eskjunum, eins og þær raunverulega eru“. Þegar listin endurspeglar lífið, ger-
ir hún það með sérstökum speglum. Listin verður ekki óraunveruleg, þegar
hún breytir hlutföllunum, heldur þegar hún breytir þeim þannig, að áhorfend-
ur, sem nota eftirmyndirnar praktískt til skilnings eða til hvatningar, bíða
skipbrot í veruleikanum. Það er vissulega nauðsynlegt, að stílfæringin afmái
ekki hið eðlilega, heldur efli það. Hvað sem öllu líður getur ekki leikhús, sem
byggir áhrif sín á gestus, útilokað danslistina. Glæsileiki hreyfingar og yndis-
þokki persónuskipunar á sviðinu gera myndina í sjálfri sér framandi, og hug-
vitsemi í látbrigðaleiknum hjálpar sögninni mikið.
74 Þannig eru allar listgreinar skyldar leiklistinni hingað boðaðar, en ekki
til að setja fram „alhliða listaverk", sem gleypir þær allar í sig, heldur eiga
þær, ásamt leiklistinni, að efla hið sameiginlega viðfangsefni hver á sinn
ólíka hátt, og sambandið milli þeirra er fólgið í því, að þær gera sig fram-
andi gagnkvæmt.
75 Og nú skal enn einusinni á það minnt, að hlutverk þeirra er að skemmta
börnum vísindaaldarinnar, og meira að segja glaðlega og þannig, að það fái
á skynfærin. Þetta getum við Þjóðverjar sérstaklega aldrei endurtekið nógu
oft fyrir okkur, því hjá okkur rennur allt mjög fyrirhafnarlítið út í hið ólíkam-
lega og óútskýrða, og svo förum við að tala um heimsskoðun, eftir að sjálfur
heimurinn hefur verið leystur upp. Jafnvel efnishyggjan er hjá okkur litlu
148