Tímarit Máls og menningar - 01.06.1968, Blaðsíða 47

Peter Hallberg
Halldór Laxness á krossgötum
Nokkrir drættir úr þróunarsögu hans eftir viðtöku nóbelsverðlauna 1955
1
Þegar Halldór Kiljan Laxness hlaut
nóbelsverðlaun árið 1955 fimmtíu og
þriggja ára að aldri, var hann í hópi
hinna yngri bókmenntaverðlauna-
hafa frá upphafi vega. Á þeim tíma
sem síðan er liðinn hefur hann auk
þess bætt umtalsverðum fjölda bóka
við fyrri ritverk sín. Fram til þess er
þetta er ritað (í október 1966) er um
eftirtaldar bækur að ræða: skáld-
sögurnar Brekkukotsannáll (1957),
og Paradísarheimt (1960); smá-
sagnasafnið Sjöstafakverið (1964);
leikritin Strompleikurinn (1961),
PrjónastofanSólin (1962) og Dúfna-
veislan (1966); minningabókin
Skáldatími (1963); tvö söfn greina
og tækifærisræðna Gjörníngabók
(1959) og Upphaf mannúðarstefnu
(1965). Það er þó í sjálfu sér ekki
þessi gleðilegi vottur áframhaldandi
afkasta er meginmáli skiptir. Hitt
vekur meiri athygli að hin nýju verk
leiða á margan hátt í Ijós breytt
viðhorf höfundar. Afstaða hans til
listrænna og bókmenntalegra vanda-
mála rithöfundarins og til stjóm- og
þjóðfélagsmála hafa tekið allmiklum
breytingum. Það ætti því að mega
með nokkrum rétti líta á nóbelsverð-
launin sem eins konar áfanga á þró-
unarleið höfundar. Ef til vill er kom-
inn tími til að skyggnast yfir feril
skáldsins hin síðustu tíu árin.
2
í ræðu sinni á nóbelshátíð 10. des-
ember 1955 mælti Halldór meðal
annars á þessa leið:
í sömu andránni verður mér hugsað til
þeirrar fjölskyldu, eitthvað kríngum hundr-
að og fimmtíu þúsund manna stórrar, hinn-
ar bókelsku þjóðar íslands, sem hefur
haft á mér vakandi auga frá því ég fór
fyrst að standa í fæturna sem rithöfundur,
gagnrýnt mig eða talið í mig kjark á víxl.
Aldrei skelti hún við mér skolleyrum
einsog henni stæði á sama, heldur tók
undir við mig einsog bergmál, eða einsog
viðkvæmt hljóðfæri svarar áslætti. Það er
skáldi mikið hamíngjulán að vera horinn
og barnfæddur í landi þar sem þjóðin
hefur verið gagnsýrð af anda skáldskapar
um aldaraðir og ræður fyrir miklum bók-
mentaauði frá fornu fari (Gjörníngabók,
bls. 52).
37