Tímarit Máls og menningar - 01.06.1968, Blaðsíða 95

Þrjú ung sagnaskáld
eins líkar hver annarri og ætla mætti. Per-
sónur sagnanna hafa hver um sig sín skýru
einkenni, og hver um sig tekur á sínum
vandamálum á sinn persónulega hátt. —
Svo hefur bókin inni að halda aðrar frá-
sagnir í líkri tóntegund, en þar sem seilzt
er út fyrir svið raunveruleikans og þokað
inn í táknheima og ævintýra. Hún er ein-
staklega hugþekk frásögnin um stúlkuna,
sem vissi um dánardag sinn frá fimm ára
aldri, kemst til þeirra ára, að hún eignast
unnusta, sem lætur það ekkert á sig fá,
þótt unnustan sé komin á síðasta ár lífs
síns, og brúðkaupið er ákveðið þann hinn
sama dag og dauðans var von að garði.
Þann hinn sama morgun er hús þeirra
brúðhjónanna reist frá grunni og inn borið
hjónarúm með 99 ára ábyrgð á marmara-
sökkli. Brúðurin hné niður fyrir altarinu
um leið og presturinn hafði sagt amen, en
gaf ekki upp öndina fyrr en í nýja húsinu
sínu, hvílandi í rúmi með 99 ára ábyrgð
á marmarasökkli. Hér er skáldið komið
f dæmisöguformið og talar með táknum
og líkingum um vort skammvinna lífs-
hlaup, þar sem stritað er fram á síðustu
stund með slíkum ákafa, að brúðguminn
gleymir að hafa fataskipti, og 99 ára á-
byrgð keypt á dauðastundu. Dæmisögu-
formið er svo Ijóst, að maður tekur fjar-
stæðurnar sem eðlilegan hlut. Það er ljúf-
ur ævintýrablær yfir stíl og orðfæri. En
ævintýrablærinn er viðkvæmur, svo að ekk-
ert má út af bera. Tilvísun í lóðakaup
Silla og Valda og This side up raska sam-
hengi stílsins.
Saga handa börnum er enn hreinrækt-
aðri dæmisaga. I byrjun á maður sér einsk-
is annars von en lítillar hversdagssögu
hversdagslegrar konu í hversdagslegu eld-
húsi við hversdagslega matreiðslu, og það
er ekki laust við að maður hrökkvi við,
þegar blessaðir synirnir koma á vettvang
og binda mömmu sína í stól, meðan frum-
burðurinn sagar höfuð hennar til að ná í
heilann til rannsóknar, en hún er svo stolt
af því, hvað syni hennar getur dottið í hug.
En á svipstundu skilur maður, hvað verið
er að fara, og er kominn í sátt við höf-
undinn. Og svo þegar lieilinn er farinn og
kominn í spíritus til varðveizJu, þá varð
hjartað svo stórt, og rödd hjartans tók við
að stjórna skrefum hennar á lífsbrautinni.
En svo þagnaði rödd hjartans, og þá var
næst að taka þetta háþróaða hjarta og
setja það í spíritus framtíðarvísindum til
varðveizlu. Þetta er dæmisagan um móður-
ina, sem gerist umkomulaust fórnardýr
móðurástarinnar. Djörf dæmisaga og rök-
ræn, hugþekk mitt í hrottaskapnum.
Þá eru tvær frásagnir, sem helzt er að
flokka undir dæmisögur, en missa marks.
Kona með spegil á að vera dæmi þess, út í
hvílíka fásinnu krafa konunnar utn ytra
skraut heimilisins getur leitt. En atburðir
frásagnarinnar eru of fjarstæðukenndir til
að ná huga lesandans sem tákn þess, er að
baki á að liggja. I dæmisögum er einfald-
leikinn sterkastur eins og víðar. Sáðmaður
gekk út að sá, og sæðið féll í góðan jarð-
veg og vondan jarðveg og bar ávexti í
samræmi við jarðveginn. Hér hitta hvers-
dagslegu atburðimir beint í mark. Þegar
konan, sem ekkert lætur til sparað til að
fullkomna íbúð sína og slá um hana varn-
armúr gegn umheiminum, lætur gera lúgur
í hurðina, þar sem börn hennar og bóndi,
póstur og vörusendingar geta skriðið í
gegn, þá hættir maður að taka frásögnina
alvarlega, glatar áhuganum fyrir henni og
allri trú, að hún uppljúki fyrir manni ein-
hverjum þýðingarmiklum sannindum. —
Enn fjarstæðari er þó sagan um það, þegar
skrúfað er frá krananum í ógáti. Sennilega
hefur höfundur ætlað að gera mikið skáld-
verk, þar sem kafað væri djúpt í rök sam-
eiginlegrar tortímingar alls mannkyns, sem
nú vofir yfir með ógnarhrammi. Einhver
85