Tímarit Máls og menningar - 01.06.1968, Blaðsíða 80

Tímarit Máls og menningar
reiðufé, flýgur til Sviss og leggur
biljónirnar á bankareikning númer
núll, þar sem þær verða frystar að
eilífu, engum handbærar. Klæddur
sínum gömlu tötrum fer hann aftur á
fund pressarans og hefur meðferðis
kanarífugl að gjöf, en þess hafði
gamli maðurinn lengi óskað sér. í
sömu andrá kemur Fatahreinsarafé-
lagið með tónlist og formaður heldur
ræðu, þar sem hann hyllir fúskara
fyrsta þáttar og stéttarníðing sem
„gimstein stéttarinnar“ (bls. 171).
Þar með lýkur verkinu, og ef til vill
má skýra endinn svo sem verðgildi
buxnapressarans hafi í kyrrþey hald-
ið velli og lagt undir sig andstæðing-
inn. Sjálfur er hann óhagganlega sam-
kvæmur sjálfum sér í hverju sem á
dynur. í allsnægtaþj óðfélagi nútím-
ans með lífsþægindafrekju sinni og
svindilbraski á hann sér enga aðra
metorðagirnd en „vinna sitt lítilfjör-
lega verk eftir getu í horni þar sem
ekki er hávaði og einginn tekur eftir
manni ... og hafa fyrir soðníngu og
kartöflum —“ (bls. 15). Þegar fóst-
urdóttir hans segist hafa hitt pilt sem
er „kannski bæði hugsjónamaður og
miljóner“ segir pressarinn við strok-
járnið: „Sá sem hefur kartöflur og
soðníngu þarf hvorki hugsjón né
miljón“ (bls. 61).
Hann hefur á allan hátt haldið
tryggð við æskumat sitt á verðmæt-
um. Sú vitneskja að kvartað hafi ver-
ið undan hinni lágu verðskrá hans
við verðlagseftirlitið, vekur þessa
hugrenningu: „Já fólk er altaf að
kvarta nú á dögum. Aldrei var kvart-
að þar sem ég ólst upp. Enda hefði
það verið til lítils við fóstra; var þó
oft þraungur kostur á vorin og við
vorum mikið barin“ (bls. 19). Það
er ekki saknaðarlaust er hann minn-
ist veru sinnar sem sveitarómaga hjá
þessum fóstra, þeim manni „sem
komst næst guði“ (bls. 32).
Fóstri minn tók mig af sveitinni fyrir
lægsta boð: smérpund á mánuði. Hann
fleingdi mig tvisvar í viku. Ég treysti mér
ekki til að ala börn upp eins vel og bann
með þetta stóra úfna skegg. Hann var svo
mikill sniilíngur að bræða lýsi í potti oní
fjöru, og ég með honum, að blessuð grútar-
lyktin er fyrir vitunum á mér enn. I’að vorn
sælar stundir (bls. 34).
En bönd hins liðna tíma og mat
hans kemur ekki í veg fyrir umburð-
arlyndi gagnvart samtíðinni: „Við
hjónin erum uppalin suðurmeð sjó.
Afturámóti höfum við ekkert á móti
nútímahugmyndum fyrir aðra“ (bls.
27). Buxnapressarinn virðir fyrir sér
atburði þá undarlega er gerast um-
hverfis hann, að því er virðist án
minnstu skapbrigða.
Untburðarlyndi samfara stóískri ró
og andlegu jafnvægi er sömuleiðis
einkenni einnar af aðalpersónum —
eða aðalpersónunnar — í Prjónastof-
unni Sólin. Þetta er Ibsen Ljósdal,
ritstjóri tímaritsins Allsnægtaborðið.
70