Tímarit Máls og menningar - 01.06.1968, Page 81

Lífsskoðun hans og stefna er í ætt við
Björn í Brekkukoti og buxnapressar-
ann. En þar sem hann er maður orðs-
ins og pennans þá tekur hann beinna
til orða um hugsjónir sínar er hneigj-
ast mjög í átt til taóisma. Þegar í
æsku hafði Halldór hrifizt af boðskap
taóismans í Tao-te-king (Bókin um
veginn), er kom út í íslenzkri þýð-
ingu 1921. Þetta er véfréttarkennt
rit og skiptist í stuttar klausur sem
erfitt er að kom heim við ótvíræða
hugsunarfræði. Smám saman hefur
Halldór tekið að skilja Bókina um
veginn — að því er virðist fyrir áhrif
frá rithöfundinum Lin Yu Tang —
sem boðskap um efa og afskiptaleysi
með eins konar ósnortið samræmi og
mannúð að sjónarmiði. Það er eftir-
tektarvert að hann hefur hvað eftir
annað séð taó líkamnað í mörgu ís-
lenzku alþýðufólki. Andi taós svífur
einnig yfir vötnunum í lýsingu Björns
í Brekkukoti, þar er skírskotað beint
til Bókarinnar um veginn (sbr. grein
mína Litla bókin um sálina og Hall-
dór Laxness, Tímarit Máls og menn-
ingar 1962, bls. 119—131).
Mörg þeirra spakmæla sem Ibsen
Ljósdal stráir kringum sig hafa ótví-
ræðan svip af taó, sum eru beinar til-
vitnanir úr Bókinni um veginn. Lífs-
skoðun hans er bjargföst einhyggja.
„Það er aðeins til ein sál, alheims-
sálin“ (bls. 21). „Eigum við ekki
heima í Tíbet?“ spyr hann. „Það
var skrýtið. Ég veit ekki betur en
Halldór Laxness á krossgötum
allsnægtaborðið sé eitt. Það stendur
jafnt í Tíbet sem á íslandi“ (bls. 45).
Þessi einhyggja hefur sínar afleið-
ingar fyrir mat hlutanna: „Allsnægta-
borðið gerir ekki mun á manni og
mús“ (bls. 40). Og einhyggja hans
er sömuleiðis óbifanleg á sviði sið-
fræðinnar: „Það er mín skoðun að
heimurinn sé réttur í sjálfu sér og
þessvegna sé alt sem í honum gerist
fagurt“ (bls. 37). Þessi stefnufasti
maður viðurkennir ekki einu sinni
að til sé vont veður „aðeins mismun-
andi gott veður“ (bls. 12). Hann seg-
ist ennfremur aðhyllast „forna speki
sem segir, duglaus ríkisstjórn er mikil
blessun fyrir þjóðina“ (bls. 51). Hér
er með öðrum orðum um að ræða
eins konar stjórnleysi, sannfæring um
að allar yfirlagðar tilraunir til að
hafa áhrif á eigin reglu hlutanna sé
frá hinu illa. Ibsen Ljósdal er þess
fullviss að allsnægtaborðið sigri „án
ideólógíu og própaganda11 (bls. 42).
í sama tilsvari gerir hann grein fyrir
persónulegri skoðun sinni á þessum
fyrirbærum: „Hjá mér þýðir ídeó-
lógía sama og trúarbrögð. Própa-
ganda er sama oglygasaga eftir minni
bók“. Hér gildir með öðrum orð-
um, eftir því sem næst verður komizt,
að starfa í einhvers konar hugrórri
og bjargfastri fullvissu um innri
réttsýni og fegurð tilverunnar. Þeg-
ar skelfingin hefur dunið yfir og
„Franska villan“ verið sprengd í loft
upp, birtist Ibsen Ljósdal í rústunum
71