Tímarit Máls og menningar - 01.07.1982, Side 95

Ævintýr í Moskvu
Samkomuhúsinu á Akureyri um heimsókn stúdentasendinefndarinnar til
Sovétríkjanna. Kölluðu Akureyrarblöðin hann fyrsta „Alþýðufræðslu-
fyrirlestur Stúdenta-félagsins“.
Handrit Davíðs að þessum fyrirlestri mun nú vera glatað.53) Hann var
fjölsóttur og skýrðu blöðin á Akureyri all-rækilega frá honum. Af frásögn-
um þeirra má ráða að Davíð hafi gert sér far um að leggja hlutlægt mat á
menn og málefni í Sovétríkjunum.
I Verkamanninum segir 26. mars 1929:
I sambandi við frásögnina, og á undan henni og eftir, ræddi hann um þetta
merka og margumrædda land og kom víða við. Þótti honum hráskinns-
leikurinn, sem háður hefir verið í íslenskum blöðum um Sovjet-Rússland
harla fávíslegur og ómannlegur. Annars vegar rakalaust níð, en hins vegar
blint dálæti, en báða málsaðila skorti nauðsynlega þekkingu á Rús[s]landi til
að geta sagt nokkuð um þessi mál af viti. Þá gaf ræðumaður stutt yfirlit yfir
ástandið fyrir styrjöldina miklu, orsakir byltingarinnar, og hvað Sovjet-
stjórninni hefði orðið ágengt síðan hún tók við völdum, og hvert væri það
takmark er hún stefndi að. Inn í alt þetta var ofin skemtileg frásögn frá
stúdentaförinni, fagrar og hrífandi, eða ömurlegar, lýsingar á víxl, og alt
erindið kryddað með miskunnarlausri ádeilu á allan þann ósóma, er vestur-
þjóðirnar sýndu hinni merkustu tilraun, er gerð hefir verið, til þess að brjóta
þjóðunum nýjar leiðir til farsældar.
Norðlingur, sem var íhaldsblað, sagði 30. mars 1929:
Davíð hóf mál sitt á því, að benda á, að um enga þjóð hefðu Islendingar
rætt og ritað meira á síðustu árum, en Rússa, og engin þjóð hefði hlotið
fávíslegri dóma en þeir. Um þá hefðu fylgismennirnir vafið hálfgerðum
dýrðarljóma, en hatursmennirnir gert þá þá [svo] að djöflum. Alt hefði farið
út í öfgar á báðar hliðar. Orðin: Rússland, Lenin og Bolsjeviki, hefðu verkað
á suma eins og ódaunn, og þeir hefðu lagt á flótta, á aðra eins og æsandi lyf,
og gert þá trylta. En sú stjórnarstefna, sem bylti um heimsríki á stuttum
tíma, og fengi miljónir manna undir merki sitt, væri ekki neinn hjegómi eða
goluþytur, og yrði eigi sleginn til jarðar með smáborgaralegri fyrirlitningu.
Þjóðskipulagsbreyting væri heldur ekkert nýtt í sögunni. Og jafnaðarmenn
mundu heldur ekki vera búnir að finna hið eina rjetta fyrirkomulag. Engin
ein kynslóð fyndi allan sannleikann. Þjóðirnar hefðu skift um guði, því
skyldu þær þá ekki breyta um þjóðskipulag.
Dagur birti lengsta frásögn af fyrirlestrinum 4. apríl 1929 og sagði þar
m.a.:
Ræðumaður byrjaði á að fara nokkrum orðum um alt það, sem hefir verið
ritað og rætt um Rússland hér á landi hin síðari árin, þótti honum, sem það
341