Tímarit Máls og menningar - 01.07.1982, Side 119

Umsagnir um brekur
efnum sínum — og fyrir bragðið verður
árangurinn afþreyingarsaga sem skilur
fátt eftir að lestri loknum.
Þorleifur Hauksson.
SÍÐBÚIN UMFJÖLLUN UM
TVÆR VERÐLAUNABÆKUR FRÁ
BARNAÁRI
Bækurnar tvær sem fjallað verður um í
þessum ritdómi, Lyklabarn og Undir
regnboganum, hlutu fyrstu verðlaun
hvor í sinni verðlaunasamkeppninni
sem efnt var til í tilefni barnaárs Samein-
uðu þjóðanna 1979. Lyklabarn hreppti
fyrstu verðlaun hjá bókaútgáfu Máls og
menningar en Undir regnboganum fékk
fyrstu verðlaun hjá Ríkisútgáfu náms-
bóka.
Hér verða þessar bækur athugaðar
með tilliti til hugmyndafræði og list-
rænna vinnubragða höfunda. Fyrst
verður fjallað um hvora bók fyrir sig, en
síðan verða bornar saman þær leiðir
sem höfundar fara til að koma boðskap
sínum til skila.
Lyklabarn eftir Andrés Indriðason
(1979) segir frá tíu ára stelpu, Dísu, sem
er sárlega vanrækt af foreldrum sínum.
Sagan hefst í byrjun sumars og lýkur
rétt áður en skólar hefjast að hausti.
Dísa er nýflutt í hálfbyggt hverfi með
foreldrum sínum og þriggja ára bróður,
sem hún gætir á daginn meðan foreldr-
arnir vinna. Við fylgjumst með því
hvernig Dísu gengur að aðlagast nýjum
aðstæðum. I fyrstu saknar hún gömlu
félaganna og skilur ekki hvers vcgna
þau þurftu að flytja úr gömlu íbúðinni
þar sem henni leið svo vel. Dísa er þó
ekki lengi að eignast nýja vini og þegar
frá líður er hún orðin reglulega ánægð
með tilveruna. En þá dynur reiðarslagið
yfir, pabbi og mamma ákveða að flytja á
ný, næsta vor.
Sjónarhornið er bundið við Dísu ein-
göngu og lesendur sjá umhverfið, að-
stæður og fólk með hennar augum, aug-
um barnsins. Það umhverfi sem blasir
við gerir ekki ráð fyrir börnum, þau eru
allsstaðar fyrir. Hvergi er athafnasvæði
utan dyra þar sem börn geta leikið sér í
friði og áhyggjulaus. Barnaleiksvæði
verða síðast til í nýjum íbúðahverfum,
þar gengur bíllinn fyrir öllu öðru. Það
er meira að segja erfitt að finna hentug-
an stað til boltaleikja, því þar sem ekki
er gata, þar er bílastæði. Ekki er ástand-
ið miklu betra inni hjá Dísu. Þegar for-
eldrar hennar eru heima vilja þau vera í
friði og þá á Dísa að vera inni í sínu
herbergi, þar er hennar staður. Og það
er ekki nóg með að hún sé allsstaðar fyr-
ir, hún á líka að þegja. Ef henni verður á
að koma með athugasemdir eða spyrja
um eitthvað sem skiptir hana máli er
hún skömmuð fyrir að brúka munn.
Margar persónur koma við sögu,
bæði börn og fullorðnir. Lýsingin á því
hvernig kynni skapast smátt og smátt
milli krakkanna er mjög sannfærandi og
persónusköpun er vandvirknisleg. Una,
vinkona Dísu, er stjórnsöm og dálítið
frek og þær vinkonur eru algjörar and-
stæður. Dísu skortir allt sjálfstraust.
Hún fer hjá sér og roðnar þegar ókunn-
ugir yrða á hana og hún lætur aðra
stjórna sér.
Foreldrar Dísu eru mjög einhliða pers-
ónur og vont fólk að því er virðist. Þau
eru að bisa við að ná lífsstandard sem
þau ráða engan veginn við þar eð þau
eru láglaunafólk. En þau reyna og reyna
með óhóflegri vinnu. Og markmiðið er
að eignast sem flottust húsgögn og fínna
365