Tímarit Máls og menningar - 01.02.1984, Síða 15

Vésteinn Ólason
Bókmenntarýni Sigurðar
Nordals
I
Sigurði Nordal var tamt að nota orðið ritskýring um einn þátt í ævistarfi
sínu. Það nær yfir og út fyrir merkingarsvið orða sem mjög verða notuð í
þessari grein: bókmenntarýni og túlkun, en ég hef með nokkru hiki ákveðið
að láta hið fyrrnefnda standa í fyrirsögn. Það ætti ekki að koma að sök,
fremur hið gagnstæða, að lesandinn rekist á önnur hugtök og fræðiheiti í
texta mínum en því sem haft er eftir viðfangsefninu. Etv. getur það minnt
hann á að ég er að reyna að sjá Sigurð og meta úr nokkurri fjarlægð, frá
öðrum sjónarhól en þeim sem hann stóð sjálfur á, þótt mér sé fullljóst að ég
hvorki get né kæri mig um að afneita þeim djúptæku áhrifum sem hann
hafði á mína fræðigrein og einkum ástundun hennar við Háskóla Islands.
Annað og veglegra heiti á þessum línum, eins og t. d. „Sigurður Nordal og
íslenskar bókmenntir" hefði gefið fyrirheit sem rými og aðstæður leyfa mér
ekki að efna.
Það er ekki að öllu leyti auðvelt eða eðlilegt að taka einn þátt út úr
ævistarfi Sigurðar Nordals og gera að viðfangsefni, og þó er það óhjákvæmi-
legt. Um hálfrar aldar skeið setti hann svip á íslenskt þjóðlíf með ritum
sínum og ræðum, kennslu og samtölum. I vitund þjóðarinnar varð hann að
heilsteyptu tákni sem var eitthvað meira en summan af því sem hann sagði
og gerði. Það bíður betri tíma, og höfundar, að skrifa sögu hans og túlka ævi
hans og störf í samhengi við sögu þess tíma sem hann lifði, meta áhrif aldar-
innar á hann og hans á öldina. Þó mun það óhjákvæmilega fara svo að sá sem
tekst slíkt verk á hendur, mun þurfa að skipta viðfangsefni sínu í ýmsa þætti
áður en hann getur dregið niðurstöður saman í eina heild, og þá kann það að
verða að einhverju gagni sem aðrir hafa velt fyrir sér þótt ekki hafi þeir
komist langt áleiðis.
Bókmenntarýni, viðleitni til að skýra og túlka fyrir öðrum merkingu og
þýðingu þess besta í íslenskum bókmenntum, hygg ég að hafi verið merki-
legasta nýmælið í ritum Sigurðar Nordals um íslenskar bókmenntir og etv.
það sem var honum sjálfum hjartfólgnast. Það er því nauðsynlegt fyrir síðari
5