Tímarit Máls og menningar - 01.02.1984, Qupperneq 18

Tímarit Máls og menningar
III
A fyrstu starfsárum sínurn við Háskóla Islands birti Sigurður Nordal lengri
og skemmri rannsóknir af sviði fornbókmennta, þar sem rannsóknastefna
hans birtist fullmótuð. Er þar einkum að nefna ritgerðirnar „Björn úr
Mörk“ (Skírnir 1919) og „Atrúnaður Egils Skalla-Grímssonar“ (Skírnir
1924), ritið um Snorra Sturluson (1920) og Völuspárútgáfuna (1923). Frá
sama tíma eru einnig ritgerðir (upphaflega ræður við hátíðleg tækifæri) um
Matthías Jochumsson (Skírnir 1921) og Grím Thomsen (Skírnir 1923) ásamt
ritgerðinni um Samhengið í íslenzkum bókmenntum í upphafi Islenzkrar
lestrarbókar 1400—1900 (1924).
I bókinni um Völuspá, þar sem Sigurður er að rekja rannsóknasögu kvæð-
isins, kemur skýrt fram viðhorf hans til eldri rannsókna á norrænum bók-
menntum, hvað hann hafði við þær að athuga og hvers honum þótti einkum
vant. (Sjá bls. 27—31). Þessi orð gefa meginviðhorfið til kynna:
Látum aðra um þetta, — segja ritskýrendur og fornfræðingar vorra daga. —
Látum aðra um að leita að „andanum". Vér erum hvorki heimspekingar né
prédikarar.
I þessum skoðunarhætti er bæði skammsýni og hugleysi. Svo framarlega
sem menn fara að fást við andlega hluti, eiga þeir ekki að nema staðar, fyrr en
að andanum er komið. Svo mikill ljóður sem það er á fræðimanni að leggja
andríki sjálfs sín inn í annarra rit, þá er hitt engu síður ábyrgðarhluti að eigna
verkum löngu liðinna stórmenna eigið andleysi og reyna að hneppa þá í stakk,
sem sniðinn er við dverga hæfi. (Bls. 29 — 30)
Markmiðið var sem sagt að finna andann í skáldverkunum og gera hvort
tveggja í senn, að setja hann í sögulegt samhengi og leita þess einstæða í
hverju verki, eða eins og Sigurður orðar það:
Ritskýringin kafnar undir nafni, nema hún taki ritin bæði sem hlekki í rás við-
burðanna og sjálfgilda einstaklinga, fylgi höfundunum þær leiðir, sem þeir
sjálfir hafa gengið. (Sst., bls. 29)
Miðað við rannsóknir í norrænum fræðum á þessu tímaskeiði er nýmæli
þessarar stefnuskrár fólgið í áherslunni á hið einstæða og í tengingu þess við
persónuleika höfundar, en hin eiginlega túlkun á Völuspá kemur einmitt
fram í lokakafla ritsins, sem nefnist Skáldið.
A blómaskeiði rómantísku stefnunnar um 1800 hófst til vegs hugmynd
um ferli bókmenntanna í líkingu samtals: Menn tileinka sér merkingu skáld-
verks (eins og fleiri texta) með því að lesa það sem boð frá ákveðnum ein-
staklingi, skáldi eða höfundi. Textinn er þá búningur þessara boða og starf
túlkanda í því fólgið að flysja búninginn af til að komast að boðunum sjálf-
8