Tímarit Máls og menningar - 01.02.1984, Síða 37

Saga í þágu samtíbar
Það liggur í augum uppi að sá sem lærir samtíðarhyggju af Kristian Erslev
velur sér það úr fræðum hans sem honum sýnist og hikar ekki við að hafna
öðru. Ég hygg að segja megi að val Sigurðar Nordal ráðist af tvennu, þó
ekki óskyldu. Annars vegar er aðferð hans í sögu að verulegu leyti sú
bókmenntalega túlkunarfræði sem Vésteinn Olason ræðir í grein sinni hér á
undan, yfirfærð á söguleg viðfangsefni. Hins vegar er samtíðarhyggjan í
sögu nátengd þeirri heimspekihugsun sem fjallað er um í grein Páls Skúla-
sonar hér í heftinu. I öðru erindi óbirtu hefur Páll raunar bent á ótvíræð-
an skyldleika Sigurðar við þá sem hér voru nefndir sem postular inn-
lifunarkenningar, Dilthey, Croce og Collingwood. I heimspeki þeirra er
þekking á fólki mikilvægari en öll önnur þekking, og þeir telja gjarnan að
hennar sé leitað með öðrum hætti en þekkingar á umhverfi manna.9 Islensk
menning er þannig hluti af heilsteyptu æviverki Sigurðar, eitt tilbrigði við
það stef sem hann lagði aftur og aftur út af. Að mínum smekk er hún líka
meðal snjöllustu sögurita okkar Islendinga, verk sem enn má læra margt af.
Tilvísanir
1 Dray, William H.: Philosopby of History (Englewood Cliffs, N.J. 1964), 2. —
Marwick, Arthur: The Nature of History (London 1970), 87—95.
2 Gunnar Karlsson: „Orsakaskýringar í sagnfræði." Mál og túlkun (Rv. 1981), 64 —
66.
3 Connell-Smith, Gordon, and Howell A. Lloyd: The Relevance of History
(London 1972), 61 o.áfr.
4 Dray: Philosophy of History, 21—23.
5 Hér má til dæmis benda á grein Bernard Eric Jensen: „Wilhelm Dilthey som
hermeneutisk historiker.“ Förtolkningsproblem i historia. Studier i historisk meto-
de XII (Oslo 1977), 9 — 36. Fleiri greinar í þessu hefti kunna að vera forvitnilegar
fyrir þá sem vilja fræðast meira um efnið.
6 Gunnar Karlsson: Orsakaskýringar, 63 — 64.
7 Þessi vandi var Sigurði sjálfum ljós. Þegar árið 1923 skrifaði hann um túlkun sína á
Völuspá: „Samt verður aldrei komist hjá því að þetta verði eins og þýðing á erlent
mál, og þá um leið fölsun: traduttore traditore. Vér notum hugtök, þar sem
forfeðrum vorum var tamara að nota myndir. Öll vor hugsun er gagnsýrð af
grískri og hebreskri menningu, jafnvel þar sem orðin eru söm og fyr. Hvað er t. d.
guð nú og goð á 10. öld?“ — Völuspá. Gefin út með skýringum af Sigurði Nordal.
Fylgir Árbók Háskóla íslands 1922—23 (Rv. 1923), 134.
8 Erslev, Kristian: Historieskrivning. Grundlinier til nogle Kapitler af Historiens
Theori (Kbh. 1911).
9 Páll Skúlason: „Sigurður Nordal og íslensk söguskoðun." Flutt á málstofu
heimspekideildar Háskóla Islands 18. mars 1981.
27