Tímarit Máls og menningar - 01.02.1984, Page 77

Leit að lífsskilningi
hana, heldur þrá hana og eignast, sleppa henni og minnast hennar. Gæfan er
ekki ein, heldur í ótal brotum og gæfan er að eiga kost á öllum þessum brot-
um. Sá sem tekur einn kostinn og segir: þetta er mín gæfa, þetta er gæfan —
hann hefur mist allra hinna kostanna, þúsund sinnum meira en hann vann,
jafnvel þótt hann hefði höndlað stærsta brotið. (106)
Þessi tilvitnun sýnir vel afstöðu og markmið Alfs. Leitin jafngildir lífinu,
frelsið er takmarkalaust og hann ætlar sér að nýta möguleika þess út í ystu
æsar. Hann sækist ekki eftir að höndla hina einu sönnu gæfu heldur beinist
þrá hans fyrst og fremst að lífsreynslu og lífsháska.
Þær persónur sem verða á vegi Alfs birta allar ákveðið lífsáform og varpa
um leið ljósi á hugarheim hans og afstöðu til þeirra. Dísa af Skaganum er hin
fyrsta. Hún tilheyrir þeirri manngerð sem oft er kennd við efnishyggju, lifir
einungis fyrir efnislega hluti og fyrirbæri án þess að hirða um predikanir
Alfs um það í hverju eiginlegt líf sé fólgið, um auð þess og ógnir. Kynnin
við Dísu verða til þess að Alfur flokkar mennina í tvennt og reisir múr á
milli. Oðru megin múrsins hímir fólk eins og Dísa sem horfir í gaupnir sér
og heldur tilveruna takmarkast við glingur og andlega fátækt. Hinum megin
fer svo hið raunverulega líf fram, þar sem holskeflur mannlegra ástríðna rísa
upp móti úreltum boðorðum heimsins og hver einstaklingur er:
. . . eins og sandkorn á sjávarströnd, og þó hver um sig möndull hcimsins frá
sínu sjónarmiði. En upp yfir þröngina blakta logarnir af viðleitni
mannkynsins, logar lista og fórna, hugsana og bæna. Spekingar kafa ómæli
rúms og tíma, og feta sig eftir orsakakeðju tilverunnar, unz þá sundlar svo, að
ekkert verður eftir nema mállaus undrunin. Menn láta berast inn í nýja heima
á vængjum lita og tóna. (114)
Þar er hið mikla alþing örlaganna háð. Þar býr áhættari og lífsháskinn.
Seinna gerir Alfur sér grein fyrir því hvaða meðal þarf til þess að rjúfa
múrinn, skilja milli feigs og ófeigs:
Það er hugsunin, sem rýfur tjaldið milli okkar og hlutanna, svo við sjáum
meira en tómt yfirborð, sjáum samhengi og sifjar, eðli og uppruna. (122)
Múrinn virðist því skilja milli raunverulegs lífs og lifandi dauða. En svo
einfalt er málið ekki og lærdómsrík togstreita spinnst í framhaldi af þessu í
huga Alfs. I einfeldni sinni telur Dísa sjálfa sig miðpunkt heimsins, telur sig
hafa vald yfir honum, og í rauninni heldur hún að með sínum lífsmáta sé
lífinu best varið. Ef Alfur færi að boða henni lífsleitarsjónarmið sín yrði það
einungis til þess að spilla einfaldri og þægilegri heimsmynd persónu sem
67