Fréttablaðið - 30.04.2015, Blaðsíða 27

FIMMTUDAGUR 30. apríl 2015 | SKOÐUN | 27
Þannig heldur þetta
áfram koll af kolli á hverju
ári. Markaðsleiðin er ein-
föld því ekki þarf bókhald
um það hvenær hvert kíló
var keypt og menn eiga auð-
velt með að reikna hve stór-
an hluta aflaheimildanna
þeir fá endurgjaldslaust.
Stöðugt rekstrarumhverfi
Þrátt fyrir að rekstur
útgerðarfyrirtækja hafi
gengið vel almennt undan-
farin ár hefur óvissan um framtíð-
arkerfi valdið því að margar útgerð-
ir hafa dregið við sig nauðsynlegar
fjárfestingar. Því er það mikils virði
fyrir þjóðina alla að sátt náist um
kerfi til frambúðar.
Um prósentuna sem útdeilt er án
endurgjalds þarf að nást samkomu-
lag, en þegar hún er komin á þarf
hún að haldast stöðug, þannig að
útgerðarmenn geti gert rekstrar-
áætlanir til langs tíma. Þó má vel
hugsa sér að gefin sé stutt aðlögun
þar sem byrjað er á hærri prósentu
sem lækkar ár frá ári. Nú gilda
ákveðnar reglur um hámarksstærð
kvóta sem útgerðir mega eiga og að
þeim þarf að gæta.
Í útgerð eru auðvitað alltaf sveifl-
ur, en í stöðugleika felst að regl-
urnar séu þær sömu í langan tíma
og menn geti lagað sig að þeim, til
dæmis þegar þeir ákveða fjárfest-
ingar. Skip og veiðarfæri eru dýr og
ekki tjaldað til einnar nætur.
Sú leið sem hér er reifuð veld-
ur engri kollsteypu. Það er ekki
verið að innkalla veiðiheimildir í
skyndingu heldur eru þær smám
saman færðar á almennan kvóta-
markað. Útgerðir fá eðlilegan
aðlögunarrétt en greiða sanngjarnt
afgjald. Aðalatriðið er að fyrir kom-
andi kynslóðir verður komið sjálf-
bært kerfi sem byggir á markaðs-
stýringu.
Viðreisn telur nauðsynlegt að
brjótast út úr viðjum kerfis þar
sem stjórnmálamenn ákveða hver
veiðir og hve mikið hann borgar
fyrir veiðiréttinn. Markmiðið er
hvorki að hygla útgerðarmönnum
né ná ofurtekjum til samfélagsins.
Markaðslausnin tryggir að afgjaldið
verður alltaf eðlilegt.
➜ Það er bæði almenningi
og útgerðinni nauðsynlegt
að ná sáttum í þessum máli
þar sem reynt er að nálgast
nokkur einföld megin-
sjónarmið.
Tökum völdin af stjórnmálamönnum
Kvótakerfið og hugmyndir
um sanngjarnt afgjald af
auðlindinni haft skipt þjóð-
inni í fylkingar. Stjórnvöld
hafa heykst á því að hafa
einfalt kerfi og vilja nú
flækja málin með því að
gera nýtingarsamninga til
langs tíma með ýmiss konar
útúrdúrum og flækjum, auk
þess sem tortryggni ríkir
um að gjaldið verði ekki
sanngjarnt. Frumvarpið
um makrílkvótann ýtir
undir grunsemdir um að enn eigi að
flækja kerfið. Stjórnmála- og emb-
ættismenn taka sér hlutverk sem
markaðurinn leysir best.
Það er bæði almenningi og útgerð-
inni nauðsynlegt að ná sáttum í
þessu máli þar sem reynt er að nálg-
ast nokkur einföld meginsjónarmið.
Á fundi stjórnmálaaflsins Viðreisn-
ar í vetur var kynnt einföld, mark-
aðstengd lausn sem nær öllum sann-
gjörnum markmiðum allra aðila.
Skilyrði fyrir sátt
Nefna má nokkur atriði sem ekki
ætti að vera mikill styr um. Vissu-
lega eru nokkrir útgerðarmenn sem
telja að vænlegast sé að setja undir
sig hausinn og hlusta ekki á „vit-
leysingana“ sem vilji veiðigjöld, en
margt bendir til þess að áhrif þeirra
fari minnkandi. Afkoma af flestum
útgerðarfyrirtækjum hefur verið
ágæt að undanförnu og því hvati
fyrir útgerðina að festa í sessi kerfi
sem tryggir að svo verði áfram, svo
fremi að ekki verði aflabrestur.
Markmiðin sem nást eiga eru:
● Greitt sé hæfilegt gjald fyrir
aðgang að auðlindinni
● Gjaldið sé markaðstengt
● Tryggt sé að umgjörðin sé stöðug
til frambúðar
● Nýliðun sé möguleg
● Hvatt sé til hagræðingar og
hámarksarðsemi til lengri tíma
litið
Þessi markmið eiga að vera af því
tagi sem „sanngjarnir menn“ fallast
á að séu æskileg. Við munum víkja
nokkuð að þeim hverju um sig hér
á eftir.
Markaðsleið að sanngjörnu gjaldi
Nú er verð á sjávarafurðum síbreyti-
legt, markaðsaðstæður eru misjafn-
ar og ekki er alltaf á vísan að róa um
gæftir. Aflaheimildirnar hafa sveifl-
ast frá ári til árs en á hverju ári er
gefið að úthlutað er ákveðnum heild-
arkvóta. Útgerðir hafa haft ákveðna
prósentu af hverri tegund fyrir sig,
en ekki fyrir fram ákveðinn tonna-
fjölda. Leiðin sem hér er lýst tekur
mið af þessu.
Hugmyndin er sú að á hverju ári
er ákveðnu hlutfalli aflaheimilda
fyrra árs úthlutað til kvótahafa.
Þetta hlutfall gæti verið á bilinu 90
til 95% af kvótanum frá fyrra ári og
fyrir þetta greiða menn ekki neitt.
Það sem eftir er, 5 til 10%, yrði sett
á uppboðsmarkað þar sem allir
gætu boðið í heimildirnar.
Með þessu móti ræðst afgjald rík-
isins af aðstæðum á markaði. Þegar
vel árar bjóða menn hátt, annars
lægra. Allir fylgja sömu reglum,
þ.e. ekki er hagstætt að skulda eða
vera á annars konar fleyi en aðrir.
Kíló kostar það sama og kíló, sama
hver kaupandinn er. Þeir sem ekki
geta greitt þurfa ekki að taka þátt í
uppboðunum.
Á það ber að leggja áherslu að
úthlutað er sama hlutfalli kvótans
á hverju ári. Þannig eru alltaf 5 til
10% til sölu á markaði. Leiðin sam-
einar ýmsa kosti sem nauðsynlegt er
að uppfylla. Markaðurinn sér um að
greitt er hóflegt gjald fyrir aðgang
að auðlindinni. Allir eru jafnir fyrir
kerfinu. Ekki er horft á hvenær rétt-
indi voru keypt, heldur aðeins hver
staðan er í lok árs. Nýi kvótinn er
alveg jafnsettur þeim gamla, þann-
ig að ekki þarf að halda utan um
hvað var keypt hvenær. Nýliðun er
einföld, öllum er heimill aðgangur
að uppboðunum, og þeir sem upp-
fylla þau skilyrði að geta gert út á
Íslandsmið geta allir boðið. Þeir sem
illa stendur á hjá geta sleppt því að
taka þátt í útboðinu það árið.
SJÁVAR-
ÚTVEGUR
Benedikt
Jóhannesson
framkvæmdastjóri
1
5
-0
9
-2
0
1
5
1
0
:2
3
F
B
0
8
0
s
_
P
0
5
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
8
0
s
_
P
0
4
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
8
0
s
_
P
0
2
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
8
0
s
_
P
0
3
4
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 1
6
3
E
-B
C
6
C
1
6
3
E
-B
B
3
0
1
6
3
E
-B
9
F
4
1
6
3
E
-B
8
B
8
2
8
0
X
4
0
0
8
A

F
B
0
8
0
s
_
2
9
_
4
_
2
0
1
5
C
M
Y
K