Morgunblaðið - 11.12.2014, Blaðsíða 100

Guðrún Guðlaugsdóttir
gudrunsg@gmail.com
„Þetta byrjaði allt saman með því að amma mín
og nafna réð sig sem kornung stúlka í vist á fínu
heimili í Kaupmannahöfn fyrir um hundrað ár-
um. Hún réðst í það stórvirki að sigla ein til
Danmerkur, hún átti að vísu bróður þar, skáldið
Jónas – en hann útvegaði henni ekki vistina á
fína heimilinu. Það gerði hún sjálf.
Húsmóðir ömmu var mjög vandfýsin kona og
kenndi stúlkum sínum ýmislegt til munns og
handa, svo sem að búa almennilega um rúm. Til
þess þurfti tvær stúlkur. Þegar þær voru búnar
að laga rúmfötin, hverra bendlar voru sléttaðir
með borðhníf áður en þeir voru straujaðir, þá
tóku stúlkurnar prik sem þær drógu hægt og
varlega yfir rúmið til þess að umbúnaðurinn
væri örugglega alveg sléttur. Þessu var amma
löngu hætt þegar ég kom til sögunnar.
Ekki var þessi húsmóðir ömmu minna vand-
fýsin í sambandi við matartilbúning. Eðlilega
bjó hún sjálf ekki til matinn en hún stjórnaði
hvað væri í matinn og hvaða uppskriftir væru
notaðar. Amma mín lærði í Danmörku að búa til
afskaplega góða brauðsúpu sem hún hafði oft
sem eftirrétt. Hún lagði þá brauð í bleyti, bæði
hveitibrauð og rúgbrauð. Svo sauð hún brauðið
vel og vandlega með kanilstöng, sítrónubita,
sykri og svolitlu maltöli. Ég veit ekki hvort malt-
ölið var seinni tíma viðbót. Líklega var það svo,
kannski hefur fína húsmóðirin látið hella svo-
litlum bjór í brauðsúpuna á sínu danska heimili.
Danskættaðar sósur var amma líka útfarin í
að búa til. Einkum uppbakaðar sósur og svo
uppstúf, eins og hún kallaði það, þá bræddi hún
stórt stykki af smjöri í potti, lét hveiti í og hellti
svo í mjólk í smáslöttum þangað til uppstúfið var
orðið hæfilega þykkt að hennar mati. Þetta bar
hún ævinlega fram með hangikjötinu á jóladag.
Hún setti grænar baunir út í uppstúfið og kart-
öflur flysjaðar og skornar í báta.
Frómas var toppurinn í jólaboðinu
Toppurinn á öllu saman var svo eftirréttur
ömmu Guðrúnar. Hún bjó til margar skálar af
frómas fyrir jólin. Hún átti sjö börn sem svo áttu
ótal börn þannig að fjölskyldan var stór og mikið
þurfti fyrir allt þetta lið í jólaboðunum sem
amma stóð fyrir á jóladag fram á mín fullorð-
insár.
Amma hafði raunar frómas líka á að-
fangadagskvöld en þá hafði mamma mín hins-
vegar oftast rjómaís. Uppskriftina að honum
fékk mamma á Húsmæðraskólanum á Stað-
arfelli, þar sem matreiðslan hefur sennilega ver-
ið allmjög sniðin eftir danskri fyrirmynd.
Uppskriftina að því frómasi sem alltaf var á
borðum í jóladagsboðum ömmu hafði hún fengið
sem ung stúlka í Kaupmannahöfn. Þetta er
rjómabúðingur með matarlími að stofni til en ég
veit ekki hvort alltaf voru notuð sömu bragð-
efnin. Ég man bara eftir frómasi með ananas og
sítrónum en kannski hefur danska frúin og
amma síðar notað plómur eða kannski sérrí. Því
miður spurði ég ömmu aldrei rækilega út í hið
danska frómas frá árunum hennar í Kaup-
mannahöfn. En frá því ég man eftir mér notaði
hún sem sagt alltaf ananas og sítrónur í rjóma-
búðinginn sinn.
Ég man eftir henni standandi í eldhúsinu sín-
um að Freyjugötu 37, með KitchenAid-
hrærivélina á fullu, það þurfti að þeyta mikinn
rjóma og stífþeyta eggjahvíturnar í alla þessa
frómas-framleiðslu.
Hún var með svuntu og söng danska slagara
meðan hún vann. Mér er í minni laglínan: „Den
var so söd, so söd, so söd, den lille Jensen …,
mjög glaðlegt lag sem því miður er ekki hægt að
koma til skila í blaðagrein.
Á jóladag var hlaðborð á glæsilegu borðstofu-
borðinu hennar ömmu, með því fylgdu buffett
og anréttuskápur og einn hár skápur með spegli
og gleri í hurðunum. Í þessum skápum voru
geymd hátíðarmatarstell ömmu og dúkar.
Mitt starf þegar ég stálpaðist var að hjálpa til
við að leggja á borðið. Það var lengt eins og
hægt var og síðan voru diskar settir í háa stafla,
hnífapör og glös, gos og hangikjötið, uppstúfið
umrædda – og svo að minnsta kosti þrjár skálar
af frómasi í einu. Einnig keypt kransakaka og
svo kaffi.
Fínt skyldi það vera. Þetta mikilfenglega
jóladagsboð ömmu hefur svo verið fyrirmynd
mín í jólahaldi fram á þennan dag. Samvisku-
samlega hef ég búið til frómas eftir uppskrift
ömmu öll jól síðan ég fór sjálf að búa. Ég er eft-
irbátur ömmu, ég á ekki nema sex börn en þau
eru öll vön að fá frómas á jólunum, bæði á að-
fangadagskvöld og líka á jóladag. Minna mátti
það ekki vera.
Ef einhvern lesanda Morgunblaðsins hugnast
að búa til frómas eins og við amma höfum gert
þá fylgir hér uppskriftin okkar. En auðvitað veit
ég að til eru margskonar uppskriftir að frómasi
og kannski er þessi uppskrift ekkert merkilegri
en aðrar, nema hvað hún hefur fylgt mér og fjöl-
skyldu minni í gegnum ólgusjó lífsins. Hún hef-
ur verið ófrávíkjanlegur hluti af jólahaldi mínu
og minna. Og það verður framhald á því, dætur
mínar sumar hafa setið í eldhúsinu hjá mér til
að fylgjast með hvernig ég geri frómas.“
Eftirréttur fjölskyldunnar í hundrað ár
 Sumar matarhefðir fylgja mörgum ættliðum  Þannig er það með frómas-eftirrétt sem búinn
hefur verið til í fjölskyldu Guðrúnar Guðlaugsdóttur, blaðamanns og rithöfundar, í um hundrað ár
Morgunblaðið/Árni Sæberg
100
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 11. DESEMBER 2014
JÓLAMATUR
4 egg
300 g sykur
12 blöð matarlím
Tvær sítrónur
1 stór dós ananas (500 g)
Einn lítri rjómi
Fyrst legg ég matarlímið í kalt vatn og
læt það linast. Set svo stálskálina með mat-
arlíminu að hálfu ofan í pott með sjóðandi
vatni. Passa að vatnið sé ekki of mikið og
lækka hitann. Ég nota tvær hrærivélar því
ég bý til margar skálar af frómasi. Ég nota
aðra til þess að þeyta eggjahvíturnar en
hina til að þeyta rjómann. En fyrst af öllu
þeyti ég saman eggjarauður og sykur svo
það verði létt og fínt. Svo tek ég mat-
arlímið af þegar það er bráðið, passa að
það sé ekki kekkjótt. Ég helli næst an-
anassafanum varlega út í matarlímið og
svo kreisti ég úr sítrónunum. Mér finnst
betra að hafa búðinginn aðeins súran.
Svo kemur hið vandasama, það er að
hella þessari blöndu í rjómann án þess að
kekkir myndist. Ef mér líst ekki á blikuna
þá helli ég blöndunni í gegnum sigti. Síðan
er eggjahvítunum bætt í og hrært vel sam-
an. Af því að ég er stundum með marg-
falda uppskrift þá hef ég gjarnan notað
plastbala til að blanda öllu saman í, þá loks
koma ananasbitarnir út í. Að endingu helli
ég svo búðingnum í skálarnar og læt þær
standa á köldum stað.
Skál af frómasi er góður jólaglaðningur
fyrir vini og fínt er að gera frómas meðan
verið er að lesa jólakveðjurnar.
Ananasfrómas Guðrúnar
Lostæti Ananasfromage sem er
hefð í fjölskyldu Guðrúnar Guð-
laugsdóttur. Amma hennar og
nafna lærði uppskriftina í Dan-
mörku fyrir hundrað árum.
Fjölskylda Frú Guðrún Guðlaugsdóttir borg-
arfulltrúi með alnöfnu sína og arftaka í gerð
ananasfromage ættarinnar.
Umgjörð: Lindberg Spirit
Linda Ólafsdóttir
Umgjörð:
Lindberg 1800
Kristín Jóna
Hilmarsdóttir
FAGMENNSKA
FYRST OG FREMST
ÞAR SEM ÚRVALIÐ ER AF
UMGJÖRÐUM