Morgunblaðið - Sunnudagur - 28.12.2014, Blaðsíða 49

finnist það ekki vera önnur pláneta,
en á sama tíma er það eins og önn-
ur pláneta. Það er einhvern veginn
mitt á milli þess að vera kunnuglegt
og framandi. Ef Ísland kemur ekki
ímyndunaraflinu í gang er ekkert
sem gerir það. Jarðfræðin hefur líka
áhrif, þarna eru öflin sem skapa
jörðina svo augljós. Þau eru beint
fyrir framan nefið á þér og ef þú
varar þig ekki geta þau drepið þig.
Annar áhrifaþáttur er að Ísland er
eyja og þær hafa ákveðið takmörk-
unar-aðdráttarafl. Margar af sög-
unum mínum gerast á eyjum því
þær virka sem filter á óendanleika
og glundroða. Og að lokum,“ segir
David og hugsar sig lengi um, byrj-
ar á setningu, hættir við, og lætur
svo vaða. „Það er nógu erfitt að lifa
með náttúrunni, hvar sem er, en að
vera fjárbóndi á stað þar sem gras
rétt svo sprettur því að jarðveg-
urinn er bara svona þunnur,“ hann
notar þumal og vísifingur til að sýna
hvað hann meinar, „þú þarft að vera
makalaus manneskja til að standa í
því. Þeir sem þekkja ekki annað
virðast ekki gera sér grein fyrir því
en að komast af á Íslandi var lengi
vel tvísýnt, nánast fram á 5. áratug
síðustu aldar. Þið hafið komist af
þarna í ellefu hundruð ár, þið festuð
rætur í harðneskjunni og byggðuð
upp menningarsamfélag. Allt var á
móti ykkur og ykkar eigin náttúra
reynir stöðugt að drepa ykkur en
þið eruð þarna enn, ykkur tókst
það! Það er virkilegt afrek.“
* Íslendingasögurnar eru stór-merkilegar, þær eru formæð-ur alls skáldskapar. Ég þori að
fullyrða að hver sú frásagnar-
tækni sem þú finnur í dag í t.d.
Game of Thrones og Mad Men,
þetta er allt í Íslendingasögunum.
David Mitchell er einn vin-
sælasti samtímahöfundur
Bretlands. Ísland kemur við
sögu í nýjustu bók hans.
28.12. 2014 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 49
23. september 2019
Það lítur út fyrir að Hall-
dór Laxness hafi spreðað
mestu af Nóbelsfúlgunni í
Gljúfrastein, hvíta, kassalega
heimilið sitt sem hann byggði
á sjötta áratugnum í þoku-
kenndum dal rétt fyrir utan
Reykjavík. Utan frá minnir
það mig á skvass-klúbbhús
frá áttunda áratugnum, í einni
af nágrannasýslum Lundúna.
Skammt frá rennur á gegnum
þetta svo til trjálausa haust. Í
innkeyrslunni stendur krem-
litur Jagúar, alveg eins og sá
sem pabbi átti. Ég kaupi að-
gangsmiða af vingjarnlegri
konu sem sinnir þægilegu
starfi sínu prjónandi, geng svo
yfir að íbúðarhúsinu sjálfu og
set hljóðleiðsögnina í gang,
eins og mælt er fyrir um. Staf-
ræna leiðsögufylgjan mín
fræðir mig um málverkin, módernísku lampana
og klukkurnar, lágu, sænsku húsgögnin, þýskt
píanó, parketgólf, smáhluti úr kirsuberjaviði,
leðuráklæði. Gljúfrasteinn er loftbóla í tímans
fljóti, eins og eðlilegt er fyrir safn tileinkað rit-
höfundi. Þegar ég feta upp stigann velti ég fyrir
mér líkunum á að sett verði upp safn tileinkað
Crispin Hershey. Það lægi beinast við að hafa
það á fjölskyldusetrinu í Pembridge Place, þar
sem ég bjó sem drengur og
líka sem faðir. Hængurinn er
hins vegar sá að það ástsæla
hús var rústað af smiðum
viku eftir að ég afhenti lykl-
ana, skipt upp í sex íbúðir og
selt fjárfestum frá Rússlandi,
Kína og Sádi-Arabíu. Að
komast yfir húsið aftur og
gera það upp sem einbýli á
nýjan leik yrði bæði fjöl-
þjóðleg og skaðræðislega dýr
þraut svo að núverandi heim-
ili mitt, á East Heath Lane í
Hampstead, yrði sennilega
fyrir valinu. Að því gefnu að
Híenu-Hal takist að fá lög-
fræðinga Bleecker Yard’s og
Erubus til sópa því ekki til sín.
Ég sé fyrir mér lotningarfulla
safngestina strjúka lökkuð
stigahandriðin og hvísla and-
aktugir: „Guð minn góður,
þarna er fartölvan sem hann
samdi metsölubókina um Ísland á!“ Hægt yrði
að troða minjagripasölu inn á klósettið á jarð-
hæðinni: Crispin Hershey-lyklakippur, músam-
ottur og sjálflýsandi fígúrur í anda uppþornaðra
fósturvísa. Fólk kaupir svo mikið drasl á söfn-
um. Því dettur ekkert annað í hug að gera þeg-
ar það er komið á staðinn.
Uppi á efri hæðinni minnist stafræni leið-
sögumaðurinn á að herra og frú Laxness hafi
haft hvort sitt svefnherbergið. Ég skil. Kannast
asskoti vel við það. Ritvél Halldórs stendur á
skrifborðinu hans – eða réttara sagt, ritvél frú-
arinnar, því það var hún sem vélritaði hand-
skrifuðu uppköstin hans. Ég skrifaði fyrstu
skáldsöguna mína á ritvél en Sproti með olíu-
litum var samin á Brittan PC-tölvuna sem pabbi
gaf mér í afmælisgjöf, þegar hann var hættur að
nota hana. Eftir það hef ég notað sífellt léttari
og æ traustari fartölvur. Fyrir flesta rithöfunda
á stafrænu öldinni eru skrif svo sannarlega end-
urskrif. Við fálmum, klippum, blokkum, límum
og sneiðum til, skimum eftir gullmolum á skján-
um með því að eyða út fleiri, fleiri fötufyllum af
drullu. Forfeður okkar í greininni urðu að slípa
hverja setningu til í huganum áður en þeir
hömruðu þær vélrænt á blað. Endurskrif kost-
uðu þá margra mánaða vinnu, metrafjöld af rit-
vélaborða og marga lítra af Tipp-Ex. Grey kvik-
indin.
Hitt er svo annað mál að ef stafræn tækni er
svona mikið fremri ljósmóðir skáldsögunnar,
hvar eru þá meistaraverk þessarar aldar? Ég
stíg inn í lítið bókaherbergi þar sem Halldór
virðist hafa geymt bækur sem fundu sér ekki
pláss annars staðar í húsinu, og halla höfðinu til
að skima yfir titlana. Margar innbundnar bækur
á íslensku, dönsku giska ég á, þýsku,
ensku … og fjárinn hafi það –
uppþornaðir fósturvísar!
Bíddu við, þetta er 2001 útgáfan …
… og Halldór dó árið 1998. Einmitt það.
Jæja, fallegt vinarbragð frá huldufólkinu.
BÓKARBROT
The Bone Clocks eftir David
Mitchell kom út 2014. Bókin er
ekki til í íslenskri þýðingu en bók-
arbrotið sem hér birtist var þýtt
af greinarhöfundi, Ingibjörgu Rósu
Björnsdóttur.
„Gljúfrasteinn er loftbóla í tímans fljóti“