Fréttablaðið - 08.08.2015, Blaðsíða 18

8. ágúst 2015 LAUGARDAGUR| SKOÐUN | 18
Forsenda virks fulltrúa-
lýðræðis er traust. Að fólk
treysti fulltrúum sínum til
að standa vörð um almanna-
hagsmuni, að það geti treyst
því að kjörnir fulltrúar geri
það sem þeir segjast ætla að
gera. Að þeir starfi í skjóli
þess umboðs sem þeir sækja
sér í kosningum, á þeim for-
sendum sem þeir sækja sér
það umboð. Það traust er
ekki til staðar á Íslandi í
þeim mæli sem þarf til að
hægt sé að tala um raun-
verulegt og vel fúnkerandi
lýðræði. Þegar allt að helmingur
atkvæðisbærra einstaklinga sér
ekki tilgang í að mæta á kjörstað
er ekki lengur hægt að tala um að
þjóðin sé sameiginlega við stýrið á
þjóðarskútunni. Þá er augljóslega
eitthvað að.
Ákall um lýðræði sem virkar
Það er freistandi að segja að þetta
snúist í grunninn um tiltekin mál
eða málefni og að þolinmæði kjós-
enda gagnvart gömlu stjórnmála-
flokkunum sé á þrotum vegna
þess að þeim hafi ekki tekist að
leiða þau til lykta. Þar koma óhjá-
kvæmilega upp í hugann mál eins
og framhald viðræðna um aðild að
Evrópusambandinu og ráðstöfun
náttúruauðlinda í sameiginlegri
eigu þjóðarinnar. Í báðum tilvik-
um virðast almannahagsmunir og
vilji mikils meirihluta þjóðarinnar
vera nokkuð augljós en samt fara
stjórnmálin í þveröfuga átt, án
þess að almenningur hafi nokkur
haldbær verkfæri til að grípa þar
inn í. Hver sem ástæðan kann að
vera, hvort sem þar ráða lítt sýni-
legir sér hagsmunir eða að íslensk-
ir stjórnmálamenn telji sig einfald-
lega betur til þess fallna en þjóðina
að taka ákvarðanir, er það fyrst og
fremst lýðræðið sem fer
halloka.
Þessi tvö fyrrnefndu mál
hafa eflaust haft töluverð
áhrif á afstöðu almennings
til íslenskra stjórnmála
að undanförnu en í reynd
held ég að staðan endur-
spegli langvarandi og upp-
safnaða óánægju íslenskra
kjósenda sem sífellt virð-
ast þurfa að gera sér það
að góðu að kjósa fólk á
fjögurra ára fresti án þess
að hafa nokkra einustu
tryggingu fyrir því að það
geri það sem það segist ætla að
gera.
Líklegasta skýringin á hratt dvín-
andi kosningaþátttöku, stórauknu
fylgi Pírata og hratt minnkandi
fylgi hefðbundnu stjórnmálaflokk-
anna held ég að liggi sömuleiðis
þar. Fólk er bara komið með nóg
af margra ára og áratuga rugli í
íslenskri pólitík og vill völdin í sínar
hendur. Það vill lýðræði sem virkar!
Uppstokkun nauðsynleg
Reynslan á að hafa kennt okkur að
kjósendur þurfa að hafa einhver
úrræði til að veita stjórnmálamönn-
um aðhald, öðruvísi en aðeins með
kosningum á fjögurra ára fresti.
M.ö.o. kerfið er brotið og það þarf að
laga það. Spurningin er bara hvern-
ig er best að gera það. Felst einhver
lausn í því að stjórnmálaflokkarn-
ir leggi sig niður og stofnaðir séu
nýir eða nöfnum þeirra gömlu verði
breytt? Eða er nóg að skipta um for-
ystufólk í flokkunum? Líklega ekki.
Það þarf að stokka upp í íslensk-
um stjórnmálum. Það þýðir ekki
endilega að allt það fólk sem hefur
starfað á vettvangi stjórnmála sé
ómögulegt og það þurfi að víkja
heldur þarf að endurnýja kerfið sem
því er gert að starfa innan. Þeir sem
ekki vilja starfa innan nýs kerfis,
þar sem almannahagsmunir eru hið
raunverulega leiðarljós og virðing
fyrir uppsprettu hins lýðræðislega
valds er í hávegum höfð, hljóta aftur
á móti að finna sér einhvern annan
og meira viðeigandi starfsvettvang.
Ný stjórnarskrá = nýr
samfélagssáttmáli
Við þurfum samfélagssáttmála
um breytingar. Hann þarf að vera
hvort tveggja í senn táknrænn og
áþreifanlegur. Þeir stjórnmála-
flokkar sem vilja eiga sér framtíð
þurfa að taka stöðu með lýðræðinu
og bindast samtökum um að setja í
forgang samþykkt nýrrar stjórnar-
skrár fyrir Ísland. Það er hin form-
lega leið lýðræðisumbóta og sú sem
afgerandi meirihluti þjóðarinnar
hefur nú þegar lýst vilja til að fara.
Í ljósi stöðunnar er eðlilegt að
spyrja hvort Píratar, sem njóta
mikils og vaxandi trausts á meðal
almennings, geti ekki gegnt lykil-
hlutverki í því verkefni og tekið
virkan þátt í að leiða saman og
mynda grundvöll fyrir samvinnu
allra viljugra lýðræðisafla í land-
inu, innan Alþingis sem utan?
Stjórnmálaflokkar og stjórnmála-
fólk sem vill endurheimta traust
almennings og vinna að nauðsynleg-
um lýðræðisumbótum þarf líka að
segja það upphátt og lýsa sig reiðu-
búið til að taka þátt í verkefninu og
setja það í algjöran forgang.
Ekki meira rugl!
Í júní missti flokkur
Erdogans Tyrklandsfor-
seta meirihluta sinn á tyrk-
neska þinginu. Flokknum
sem kennt var um tapið,
Lýðræðis fylkingunni,
HDP, hefur verið líkt
við Syriza í Grikklandi
enda bandalag skyldra
hópa á vinstri vængnum.
Kúrdar eru þarna fyrir-
ferðarmestir. Því er litið
svo á að sigur HDP hafi
verið sigur Kúrda.
Þannig lítur Erdogan forseti líka
á málið. Eftir kosningarnar töldu
ýmsir fréttaskýrendur að hann
myndi fljótlega boða til nýrra
þingkosninga og freista þess að
koma fylgi HDP undir 10% sem
er það hlutfall sem flokkar þurfa í
kosningum til að fá fulltrúa á þing.
Í kosningunum hafði flokkurinn,
flestum að óvörum, fengið yfir
13% fylgi.
Enn hefur ekki verið boðað til
kosninga. Hins vegar hefur tyrk-
neski herinn hafið árásir á stöðv-
ar Kúrda innan landamæra Tyrk-
lands sem utan. Allt með blessun
frá NATO sem efndi til fundar
með öllum aðildarríkjum sínum,
að ósk Tyrkja, til að fá stuðning í
baráttunni „gegn hryðjuverkum“.
Þar er vísað í atburðarás sem
hófst 20. júlí með mannskæðri
sprengjuárás ISIS-samtakanna
í Suruc í austurhluta Tyrklands.
Suruc er skammt norður af sýr-
lensku borginni Kobani, sem við
þekkjum orðið vel af fréttum eftir
að Kúrdum tókst að hnekkja þar
yfirráðum ISIS. Sprengjutilræði
ISIS var beint að kúrdískum ung-
liðasamtökum sem unnu að undir-
búningi uppbyggingar í Kobani.
Þrjátíu og tveir létust og yfir eitt
hundrað særðust. Í kjölfarið myrtu
kúrdískir vígamenn tvo tyrkneska
lögreglumenn sem sagðir
voru hafa aðstoðað ISIS
við ódæðið. Lögreglu-
mannanna tveggja hefn-
ir nú tyrkneski herinn með loft-
árásum á Kúrda. Á sameiginlegu
tungumáli Tyrklands og NATO
heitir það að berjast gegn hryðju-
verkum.
Öllum sem vilja vita er hins
vegar kunnugt um að tyrkneska
stjórnin hefur veitt ISIS beinan
og óbeinan stuðning. Í seinni tíð
eru ISIS sögð ógna hagsmunum
NATO-ríkja og tyrkneska stjórnin
því litin hornauga fyrir að sýna
ekki lit í baráttu gegn þeim. En þá
skal tækifærið jafnframt notað til
að veikja Kúrda og grafa undan
nýlegri velgengni þeirra á hinum
lýðræðislega vettvangi. Stórfellt
áreiti og ofsóknir alla kosninga-
baráttuna höfðu ekki dugað til að
veikja með Kúrdum friðarviljann
hvað sem nú á eftir að gerast.
Friðarferlið sem tyrknesk yfir-
völd og forysta Kúrda hafa unnið
samkvæmt undanfarin tvö ár er
í uppnámi. Grun hef ég um að til
þess sé leikurinn gerður.
Eins og að framan er rakið koma
viðbrögð ráðamanna í Tyrklandi
ekki á óvart.
Og því miður ekki heldur við-
brögð NATO.
Tillaga um þjóðaratkvæða-
greiðslu um úrsögn Íslands úr
NATO bíður afgreiðslu á Alþingi.
Enn höfum við verið minnt á hve
brýn sú tillaga er.
Ísland úr NATO!
SAMFÉLAG
Gunnar Axel
Axelsson
bæjarfulltrúi
og oddviti
Samfylkingarinnar
í Hafnarfi rði
➜ Friðarferlið sem
tyrknesk yfi rvöld og
forysta Kúrda hafa
unnið samkvæmt
undanfarin tvö ár er í
uppnámi.
➜ Þeir stjórnmálafl okkar
sem vilja eiga sér framtíð
þurfa að taka stöðu með
lýðræðinu og bindast sam-
tökum um að setja í forgang
samþykkt nýrrar stjórnar-
skrár fyrir Ísland.
UTANRÍKISMÁL
Ögmundur
Jónasson
alþingismaður
Fundur skála
frá víkingaöld
við Lækjargötu í
Reykjavík hefur
vakið eftirtekt
og umræður,
meðal annars um
hvort ástæða sé
til að varðveita
minjarnar en til
stendur að byggja
hótel á lóðinni.
Í þessu efni eru
ýmis álitamál
sem brýnt er
að umræða fari fram um áður en
endan legar ákvarðanir eru teknar
um afdrif minjanna og nýtingu lóð-
arinnar.
Fornleifar eru verðmæti sem
njóta friðhelgi samkvæmt lögum.
Lögin bjóða upp á þá málamiðlun að
það megi leyfa framkvæmda aðilum
að láta fjarlægja fornleifar enda
kosti þeir fullnaðarrannsókn á þeim
fyrst. Þótt athafnaskáld kveinki sér
stundum yfir þessu og leggi jafnvel
til að almenningur borgi brúsann
þá ríkir í aðalatriðum góð sátt um
það eðlilega sjónarmið að sá sem
vill fjarlægja fornleifar beri af
því kostnaðinn. Fornleifarnar við
Lækjar götu hafa legið þar óáreitt-
ar í þúsund ár og ábyrgð þeirra er
mikil sem vilja fjarlægja þær.
Það hefur því verið ánægjulegt
að heyra þá sem þar vilja byggja
tala í fjölmiðlum um möguleika á
að nýta fornleifarnar með einhverj-
um hætti. Viðhorf eru að breytast
og það færist í vöxt að litið sé á
fornleifar sem tækifæri fremur en
hindrun. Það er vel. Sá veikleiki er
hins vegar í kerfi okkar að ábyrgð
framkvæmdaaðila nær í reynd ekki
út fyrir svæðið sem framkvæmdir
þeirra takmarkast við. Fornleifar
geta náð yfir fleiri en eina lóð og
þegar þannig háttar til hefur vilj-
að brenna við að byggingahlutar
sem koma í ljós við framkvæmdir
á einni lóð séu rannsakaðir og fjar-
lægðir án þess að hinir hlutarnir
hafi verið kannaðir. Þannig geta
bútar og brot horfið smátt og smátt
án þess að hægt sé að gera sér grein
fyrir heildarmyndinni fyrr en þeir
eru allir horfnir.
Það var ótrúlegt happ að skálinn
við Aðalstræti skyldi rúmast allur
innan framkvæmdasvæðisins þar
og sú tilviljun olli því að gildi hans
varð augljóst og óumdeilanlegt. Svo
heppilegar eru aðstæður ekki við
Lækjargötu. Þar hefur komið í ljós
meirihluti skála með stærsta lang-
eldi sem fundist hefur á Íslandi.
Umtalsverður hluti þessa húss er
utan við lóðina sem hótelið á að rísa
á og gæti náð norður undir gangstétt
og götu við Skólabrú. Um ástand
leifanna á þessu svæði er ekkert
vitað en þar liggur svarið við því
hvort skálinn sé ef til vill einn sá
lengsti sem fundist hefur á Íslandi.
Það er vel mögulegt og ábyrgðar-
hluti að ákveða um varðveislu eða
förgun án þess að afla þeirrar þekk-
ingar.
Minjavarsla í þéttbýli er þeim
annmörkum háð að fornleifarnar
virða ekki endilega lóðamörk og
alltof oft hefur því verið sæst á að
fornleifar séu fjarlægðar í brotum.
Ef maður sér ekki heildina virðast
brotin ekki svo mikilsverð og þá er
auðvelt að ákveða að henda þeim.
Við Lækjargötu hafa komið í ljós
óvenjulegar og merkilegar forn-
leifar. Ýmsir möguleikar eru á að
gera þeim skil – varðveisla að hluta
eða í heild eru bara tveir þeirra – en
til þess að taka upplýsta ákvörðun
um hvernig best verði á því haldið
þarf fyrst að kanna framhald skál-
ans norðan við lóðarmörkin.
Skáli við Lækjargötu:
Hugum að heildarmyndinni
FORNLEIFAR
Orri Vésteinsson
prófessor í
forn leifafræði
Það var fyrir nokkru
síðan að ég hóf störf hjá
Hitaveitu Reykja víkur
og í upphafi þáði ég eins
og aðrir lágmarkstaxta.
Félagi minn, með sömu
menntun og sömu fjöl-
skyldustærð, sótti um
félagslega aðstoð hjá
Reykjavíkurborg, sem
átti Hitaveituna. Hans
lágmarksframfærsla var
metin hærri hjá borginni
en borgin borgaði mér í
laun. Ég þurfti að vinna frá 8.00
að morgni til 16.00 síðdegis fimm
daga vikunnar. Hann mætti til
félagsmálayfirvalda einu sinni í
viku og bar sig aumlega, mögu-
lega tveir tímar á viku. Hann
taldi mig ruglaðan að láta fara
svona með mig á meðan hann
fékk sínar bætur og gat unnið
svart á meðan.
Kannski er maður ruglaður
og eiginlega alveg örugglega,
en að vinna er ekki bara til að
ná aurum til að eiga fyrir mat.
Það er félagsskapurinn, að finn-
ast maður vera einhvers virði,
leggja til samfélagsins en ekki
bara að þiggja. Leyfum öllum að
leggja sitt af mörkum.
Ég fullyrði að langflestir á
bótum vilja frekar vinna en
þiggja bætur, ef það væri hægt.
Það er nefnilega ekki einfalt
mál að fá hlutastarf eða starf
við hæfi. Við vinnum gegn þeim
sem vilja vinna. Fyrst og fremst
með krónu á móti krónu í skerð-
ingar bóta.
Bjarni Bjarnason, forstjóri OR,
sagði við móttöku viðurkenning-
ar fyrir jafnrétti kynja: „Það
þarf að ástunda jafnrétti til að ná
því.“ Vonandi fara fyrirtæki að
ástunda aðgengi allra að vinnu.
Við sem erum með skerta starfs-
orku eða fötlun af einhverjum
ástæðum óttumst ekki kröfur um
hæfi til starfans. Við fáum bara
ekki tækifæri til að vinna hálft
eða þriðjungsstarf eins og starfs-
geta okkar leyfir. Ég skora á alla
atvinnurekendur að gefa fólki
tækifæri þegar starf losnar. Aug-
lýsum stöður, gerum kröfur um
þekkingu og færni en hvetjum
alla til að sækja um. Það má vel
skipta mörgum störfum í hluta-
störf. Þá kemur fólk inn, leggur
sig 100% fram í þann tíma sem
það er á staðnum. Flottur starfs-
kraftur.
Einnig er fáránlegt að fólk
sem er á bótum megi ekki vinna
hlutastörf án þess að bætur
skerðist að fullu. Það kostar að
mæta í vinnu. Ferðir, auk tíma í
og úr vinnu. Leyfum þeim sem
eru á bótum að halda þeim í
einhvern tíma, t.d. sex mánuði
á meðan þeir venjast á vinnu-
markað aftur. Á meðan borgar
fólk skatta og skyldur. Fær örlít-
ið meira en annars til að lifa og
þar með græða allir. Þátttaka í
lífinu er besta iðju- og sálfræði-
meðferðin. Það auðvitað kallar
á að fólk í öllum bótaflokkum
hafi það sem flokkast undir lág-
marksframfærslu.
Að borga einhverjum fyrir að
gera ekkert er ekki góð meðferð
að mínu mati.
Atvinna fyrir alla
er mannréttindamál
ATVINNA
Guðjón
Sigurðsson
formaður MND
félagsins
➜ Ég fullyrði að
langfl estir á bótum
vilja frekar vinna en
þiggja bætur, ef það
væri hægt. Það er
nefnilega ekki einfalt
mál að fá hlutastarf
eða starf við hæfi . Við
vinnum gegn þeim
sem vilja vinna.
0
7
-0
8
-2
0
1
5

2
3
:0
5
F
B
1
2
8
s
_
P
1
1
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
8
s
_
P
0
9
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
8
s
_
P
0
1
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
8
s
_
P
0
3
1
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
5
A
D
-F
B
4
0
1
5
A
D
-F
A
0
4
1
5
A
D
-F
8
C
8
1
5
A
D
-F
7
8
C
2
8
0
X
4
0
0
2
B

F
B
1
2
8
s
C
M
Y
K