Tímarit Máls og menningar - 01.03.1996, Page 127

lent illilega í dópi og rugli suður í
Reykjavík. Öðrum þræði er þetta einnig
ferð Hörpu sjálffar aftur til uppruna
síns. Hún snýr aftur á þær slóðir þar sem
hún dvaldi á sumrum sem barn, langt í
burtu frá öllu illu, en einnig grunar hana
að hún sé ekki rétt feðruð og hún vonast
til að fá botn í þau mál á áfangastað.
Ferðalög hafa frá ómunatíð þjónað sem
burðarásar í skáldverkum. Söguhetj-
urnar leggja af stað út í heim og lenda í
ýmsu misjöfnu og svo er einnig hér.
Margskyns uppákomur verða til að
krydda ökuferð sem undir eðlilegum
kringumstæðum má leggja að baki á
einum degi ef greitt er ekið. Þessi ferð er
hins vegar ffemur rýr efhiviður í sjálfu
sér og ef ekki væri fýrir þá innri ferð sem
Harpa leggur í, ferð aftur í fortíðina, ferð
um huga hennar, þá hefði þessi saga
festst í tuggunni: „Og svo komum við
hingað, og svo fórum við þangað.“ En
innri ferð Hörpu er svo viðburðarík að
hin ytri ferð rennur í raun inn í hana
þegar líða tekur á söguna. Harpa færir
ytri viðburði inn á sitt eigið sjónsvið og
umbreytir þeim. Ferðin verður að ferð
um landslag sem Harpa skapar úr þrá
sinni, orðum sínum og innri myndum,
þó svo að fyrirmynd þess standi effir
sem áður óhögguð fýrir utan gluggann.
Náttúran og þráin
Þannig mynda landslagslýsingarnar
sjálfstæðan, innri heim. Tungumálið
verður að sjálfstæðum náttúruheimi
sem fýrst og ffemst er bókmenntalegur.
Því náttúran sjálf er tilgangslaus og
snauð að fegurð sem slík — ef guðlegur
tilgangur hennar er látinn liggja á milli
hluta — og verður þá fýrst að fögru
umhverfi þegar hún er færð í orð og
túlkuð. Það endurspeglar hægfara þró-
un aðalpersónunnar, Hörpu Eirar, í átt
til rísandi sjálfstæðis og frelsis að eftir
því sem líður á bókina breytist mynd
náttúrunnar. Náttúran tekur á sig mynd
upphafins og huglægs fýrirbæris. Hún
er í þeim skilningi gerð ónáttúruleg um
leið og fegurð hennar, form og lögun
verða að orðaheimi sem órjúfanlega er
bundinn þrá Hörpu Eirar eftir fýllingu
og einingu. Þessi þrá gengur í gegnum
allar hugleiðingar hennar. Hún flöktir á
milli dóttur, móður, vinkonu og elsk-
huga en brennipunktur hennar er að
síðustu bernskulandið fýrir austan.
Þetta bernskuland er hinn heili heimur
sem einhverntíma á að hafa verið til
meðan hún var ung. Hún leitar hans í
flestu sem ber fýrir augu og eff ir því sem
hún nálgast hann meira verður hann
sífellt áþreifanlegri og nálægari í lýsing-
um hennar. En þessi heili heimur er um
leið endurspeglun gamallar óskar
mannkyns um einfaldari tíma í
forneskju, um bernsku sögunnar,
Gullöldina þegar lambið lék við ljónið
og dauðlegt fólk var dús við hetjur og
guði. Á milli bernskuheimsins og þess-
arar fornu bókmenntamyndar eru eng-
in skil. Og því er innganga Hörpu í
þennan heim jafnframt innganga henn-
ar í heim skáldskaparins. Ferðasaga
hennar verður að lokum að ferð í orðum
í bókstaflegum skilningi. Ferð í átt að
þeim mörkum þar sem heimurinn og
orðin sem við notum yfir hann falla
saman. Enn og aftur er það skriftin sem
tranar sér fram og minnir á sig sjálfa, að
hún er fýrst og fremst skrift, en ekki
handfastur veruleiki.
Þannig verður hin innri ferð fyrir-
ferðarmeiri eftir því sem hinni ytri mið-
ar lengra og þá er líka eins og allt fari í
gang. Við taka glæsilegar lýsingar á ör-
væntingarfullri leit þess ráðvillta og ást-
lausa að nýjum sáttmála við sjálfan sig
og aðra menn. Sagan tekur að tefla sam-
an harðneskju raunveruleikans eins og
Harpa hefur kynnst honum, og þránni
TMM 1996:1
117