Bókasafnið - 01.09.2009, Blaðsíða 18

18
bókasafnið
tillögur frá 36 löndum. Alþjóðleg dómnefnd mat tillögurnar.
Hlutskarpast var merki Edgar Luy Péres, sem var nýútskrifaður
kúbverskur grafískur hönnuður. Merkið sýnir opna bók og
hringurinn fyrir ofan hana táknar hring þekkingar.

Alþjóðlegt einkennismerki til eflingar upplýsingalæsi.
Höfundur: Edgar Luy Pérez.
Fram kom á ráðstefnunni að fyrirhugað er að opna vef til
frekari kynningar á upplýsingalæsi með dæmum um verkefni í
upplýsingalæsi sem vel hafa tekist. Merkið má skoða á vefnum
www.infolitglobal.info/logo.
Þá má nefna að árið 2001 var stofnað til norrræns samstarfs
á sviði upplýsingalæsis - NordINFOLIT. Áhersla er lögð á sumar-
skóla, námskeið og ráðstefnur (Creating Knowledge) um efnið.
Í júní 2007 var sumarskólinn haldinn hér á landi. Í stýrihópi
er fulltrúi frá öllum Norðurlöndunum og er Astrid Margrét
Magnúsdóttir fulltrúi Íslands (NordINFOLIT, 2008).
Að ofan hefur verið skýrt frá nokkrum helstu verkefnum á
sviði upplýsingalæsis í alþjóðasamfélaginu og eins og sjá má
fer þar fram öflugt starf.
Gildi upplýsingalæsis
Þróun samfélagsins í átt að upplýsinga- og þekkingarþjóð-
félagi kallar á meiri færni einstaklinga hvað varðar tölvu- og
upplýsingalæsi en þessir þættir tvinnast óhjákvæmilega
saman. Því er sífellt aukin þörf á því að nemendur á öllum
skólastigum fái kennslu og þjálfun í tölvunotkun og
upplýsingalæsi til að verða sjálfbjarga í að þekkja og sinna
upplýsingaþörf sinni í starfi, símenntun og tómstundum.
Sérstaklega er færni í upplýsingalæsi mikilvæg þeim sem
leggja stund á fjarnám. Einnig hafa rannsóknir sýnt að þjálfun
í notkun upplýsinga þar sem lögð er áhersla á siðræna
meðferð heimilda minnkar hættuna á ritstuldi (Catts og Lau,
2008, bls. 22).
Jakubowicz (2008) formaður Information for all Programme
UNESCO sagði í yfirlýsingu á árlegum Alþjóðlegum degi upp-
lýsinga samfélagsins (World Information Society Day) 17. maí
2008 að aðgangur að upplýsingum sé grundvallaratriði á öllum
sviðum mannlífsins – í námi, í starfi, vegna heilsu, til að bæta
réttindi einstaklingsins og heildarinnar, vegna skemmtunar,
við að þekkja söguna og til að viðhalda menningu og
tungu sem og við virka þátttöku í lýðræðisþjóðfélagi. Hann
telur einnig að skjöl sem samþykkt voru á Leiðtogafundi um
upplýsingaþjóðfélagið (World Summit on the Information
Society 2003 og 2005) sýni skýr tengsl milli einstaklingsins
og víðtækari samfélags-, menningar og efnahagslegra vídda
hvað varðar aðgang að upplýsingum og notkun þeirra.
Segja má að flestir þeir sem nú sækja skóla hér á landi hafi
kynnst Netinu með móðurmjólkinni og kunni því nokkuð fyrir
sér í að vafra á Netinu. Hins vegar er upplýsingatækniþekking
þeirra og færni í að hagnýta sér kosti Netsins sem upplýsinga-
miðils mjög mismunandi og margir nemendur þekkja ekki
gjörla grunnhugmyndir upplýsingalæsis, það er að staðsetja,
nálgast, meta, skipuleggja og nota upplýsingar á skilvirkan
hátt. Samþætta þarf kennslu í upplýsingalæsi námskrá hvers
skólastigs og leggja frekari áherslu á það í skólanámskrám
einstakra skóla þannig að upplýsingalæsi tengist öllum
kennslugreinum.
Gildi upplýsingalæsis er ótvírætt fyrir félagslega, menn ing-
ar lega og efnahagslega þróun samfélagsins og mikilvægt er að
efla færni í upplýsingalæsi hvers einstaklings til að gera hann
hæfari til að taka þátt í upplýsinga- og þekkingarþjóðfélagi
samtímans.
Staða upplýsingalæsis í heiminum
Við skoðun á því sem skrifað hefur verið um upplýsingalæsi í
gegnum tíðina kemur í ljós að fjallað hefur verið um það víða
um heim. Bæði meðal ríkra þjóða og snauðra er viðurkennt
að menntun í færni í upplýsingalæsi sé grundvallaratriði við
að mennta vinnuafl sem er sveigjanlegt og tilbúið að afla
sér símenntunar en það er í stöðugt ríkari mæli forsenda
efnahagslegrar þróunar (Eisenberg, Lowe og Spitzer, 2004).
Mörg lönd hafa tekið upplýsingalæsi markvisst upp í
námskrár sínar og víða hafa verið settar fram aðgerðaáætlanir
og sérfræðihópar fengnir til að vinna málinu brautargengi.
Bandarísku bókasafnasamtökin ALA (American Library
Associ ation) hafa þar verið í fararbroddi en þau stofnuðu
nefnd um upplýsingalæsi árið 1987 sem í lokaskýrslu sinni
útlistar mikilvægi upplýsingalæsis (Eisenberg, Lowe og
Spitzer, 2004).
Ætla má að Leiðtogafundur um upplýsingasamfélagið
(World Summit on the Information Society – WSIS) sem
haldinn var í Genf 2003 og Túnis 2005 hafi hleypt krafti í
umræðuna um mikilvægi upplýsingalæsis.
Árið 2006 gengust IFLA og UNESCO fyrir samantekt á
stöðu upplýsingalæsis í heiminum: Information literacy: An
international state-of-the art report (Lau, 2007). Þar kemur
í ljós að það eru einkum Ástralía og Bandaríkin sem standa
framarlega hvað þetta varðar en skilningur á mikilvægi
upplýsingalæsis fer víða vaxandi eins og til dæmis í Bretlandi.
Sérstakur kafli í skýrslunni er helgaður Norðurlöndunum en
þar kemst Ísland ekki á blað. Samkvæmt skýrslunni virðist
Finnland þar vera fremst í flokki.
Rétt er að nefna hér UT-vefinn (2008) sem forsætis ráðu-
neytið heldur úti en þar er ýmsan fróðleik að finna um upp-
lýsingatækni og tengd málefni.
Stefna Ríkisstjórnar Íslands í upplýsingamálum
Allt frá árinu 1996 hafa ríkisstjórnir hér á landi sett fram
framsækna og metnaðarfulla stefnu í upplýsingamálum. Eins
og fram kemur í greinum þeirra Huldu Bjarkar Þorkelsdóttur og
Þórdísar T. Þórarinsdóttur (1998) var bókasöfnum og starfsemi
þeirra gert hátt undir höfði og þeim réttilega ætlað mikið