Bókasafnið - 01.06.2011, Side 22

22
Í desember 2010 voru 50 ár liðin frá því Bókavarðafélag Íslands
var stofnað. Hér verður lítillega fjallað um skilgreiningar á fag-
stétt, sagt frá elstu félögum bókavarða og skoðað hvernig ná-
grannaþjóðirnar skipulögðu sín fagfélög. Síðan verður skoðað
hvernig stofnun Bókavarðafélagsins fellur inn í skilgreiningu
um fagstétt og hvaða viðfangsefni Bókavarðafélagið setti á
oddinn á fyrstu 10 árum starfsemi sinnar og hver voru helstu
baráttumál þess fólks sem vann í bókasöfnum á Íslandi fyrir
50 árum.
Frá starfsstétt til fagstéttar
Bókavarðastéttin er ekki gömul í mannkynssögunni þótt
bókasöfn séu með elstu stofnunum hvers samfélags. Lengi
vel voru það lærðir menn og sérfræðingar ýmiss konar sem
taldir voru best hæfir til starfa við bókasöfn. Rökin voru þau
að þeir þekktu alla þá þekkingu sem í ritum var fólgin og sem
geymd var í viðkomandi safni.
Eftir miðja síðustu öld var mikið rætt um stöðu fagstétta
innan margra greina þar sem menntun og fagleg vinna var
að aukast. Þar með hófust tilraunir til að skilgreina hvað þyrfti
til að venjuleg starfsstétt gæti orðið að fagstétt og voru
bókaverðir meðal þeirra sem fundu þessa þörf. Í tilraunum
til að skilgreina fagstétt má finna nokkur mismunandi atriði
en þessar skilgreiningar eru þó nokkuð samhljóma. Fagstétt
hefur verið skilgreind sem stétt sem sinnir starfi sem byggist
á sérhæfðri þekkingu á ákveðnu, takmörkuðu sviði og krefst
akademísks undirbúnings. Fagleg störf kalla á vinnubrögð
sem grundvallast á kerfisbundinni þekkingu og færni.
Í bók sinni Introduction to Librarianship1 frá 1976 telur höf-
undur, Jean Key Gates, upp sex þætti sem séu grundvöllur
að skilgreiningu á fagstétt: 1) kerfisbundin hugmyndafræði,
2) sérhæfing, 3) viðurkenning samfélagsins, 4) siðareglur, 5)
faglegt umhverfi og 6) skilgreint þjónustuhlutverk. Á Wi-
kipediu má finna svipaða skilgreiningu þótt uppröðunin sé
nokkuð önnur, það er skilgreind menntun og prófgráða, sam-
eiginleg hugmyndafræði, fagfélög, afmörkuð og lokuð stétt,
lögverndun og siðareglur.2
Í báðum þessum skilgreiningum eru fagfélög talin sem
ein af kjarnastoðum í þeirri viðleitni að auka fagmennsku í
störfum. Því er ekki úr vegi að skoða stofnun elstu bókavarða-
félaganna og bókavarðafélaga í nágrannalöndum okkar.
Melvil Dewey og stofnun American Library
Association 1876
Við skoðun á þróun frá almennu
bókavarðastarfi yfir í fagstétt
á alþjóðavettvangi koma til
mörg þekkt nöfn. Þó er á engan
hallað þótt Melvil Dewey sé hér
fyrst nefndur, en hann fæddist
1851 í New York í Bandaríkj-
unum. Hann er best þekktur
fyrir flokkunarkerfi hans sem út
kom árið 1876 og notað er víða
um heim. Kerfið hlaut fádæma
vinsældir strax og það kom út
vegna þess hve einfalt það var í
notkun. Ekki verður ferill Dewey
rakinn hér en aðeins minnst á
þátt hans í því að stofna elsta bókavarðafélag í heimi, Amer-
ican Library Association. Fyrst var gerð tilraun til að stofna til
félagsskapar bókavarða í Bandaríkjunum árið 1853 þegar
Sigrún Klara Hannesdóttir
Melvil Dewey, einn af stofn­
endum American Library
Association.
Á leið til fagstéttar
Bókavarðafélag Íslands 50 ára
1. Gates, Jean Key: Introduction to Librarianship. New York, McGraw Hill, 1976.
2. http://en.wikipedia.org/wiki/profession