Bókasafnið - 01.06.2011, Page 36

36
bókasafnið 35. árg. 2011
Upplýsingamiðlun
Í viðtölum við græðarana kom fram að upplýsingamiðlun
þeirra þjónaði tvenns konar tilgangi. Annars vegar fólst hún
í ráðgjöf til einstakra skjólstæðinga og hins vegar þjónaði
upplýsingamiðlun því hlutverki að kynna þjónustu græðara
á opinberum vettvangi.
Í hugum allflestra viðmælenda var upplýsingamiðlun sjálf-
sagður þáttur í daglegu starfi þeirra og óaðskiljanlegur hluti
samskipta á milli græðara og skjólstæðinga. Upplýsingamiðl-
unin fólst einkum í ráðgjöf í tengslum við meðferðir sem skjól-
stæðingar gengust undir og átti sér bæði stað í samtölum og
í tölvupósti.
Þátttakendur töldu að samfara vaxandi áhuga fólks á að
axla ábyrgð á eigin heilsufari væri brýnt að græðarar veittu
skjólstæðingum traustar upplýsingar. Jafnframt litu viðmæl-
endur svo á að hlutverk þeirra fælist ekki eingöngu í því að
svara spurningum skjólstæðinga heldur bæri þeim einnig að
vekja skjólstæðinga til vitundar um mikilvægi þess að taka
fulla ábyrgð á ákvörðunum sem snertu heilsuna.
Viðmælendum var einnig tíðrætt um miðlun upplýsinga
á opinberum vettvangi. Hún átti sér einkum stað á manna-
mótum, á netinu, í fjölmiðlum, í kynningum og í upplýsinga-
bæklingum. Á opinberum vettvangi fólst meginmarkmið
upplýsingamiðlunar viðmælenda í að auglýsa heilsumeð-
ferðir sem þeir veittu. Kynningin fór fram á tvenns konar
máta, annars vegar með virkri þátttöku viðmælenda og hins
vegar án beinna afskipta þeirra, í formi afspurnar. Græðararnir
töldu afspurn og persónulegar reynslusögur fólks af óhefð-
bundnum heilsumeðferðum áhrifamestu kynningarleiðina.
Að mati flestra viðmælenda kom netið einnig að góðu gagni
við að koma upplýsingum um óhefðbundnar heilsumeðferðir
á framfæri.
Allflestir viðmælendur álitu fjölmiðla vel til þess fallna að
koma upplýsingum um óhefðbundnar heilsumeðferðir á
framfæri. Einn þátttakenda sem hafði sjálfur skrifað greinar
í dagblöð, taldi mikilvægt að gæta varkárni í umgengi við
fjölmiðla, þar eð þeim hætti til þess að afbaka upplýsingar
og sýndu neikvæðri umfjöllun um óhefðbundnar heilsu-
meðferðir mestan áhuga. Annar viðmælandi var á öndverðu
meiði. Hann taldi hvers kyns umtal af hinu góða því að sam-
kvæmt reynslu hans hafði neikvæð fjölmiðlaumfjöllun um
meðferðategund sem hann veitti, vakið athygli á störfum
hans og hafði aukna aðsókn í för með sér.
Á heildina litið fólst megintilgangur upplýsingamiðlunar
græðara, hvort sem hún átti sér stað á milli græðara og skjól-
stæðings eða á opinberum vettvangi, í því að koma áreiðan-
legum upplýsingum varðandi óhefðbundnar heilsumeðferðir
á framfæri. Í máli þriggja græðara kom auk þess skýrt fram
að það var þeim mikið hugsjónamál að fræða fólk um óhefð-
bundnar heilsumeðferðir.
Áhrifaþættir á upplýsingahegðun
Hér á undan hefur verið gerð grein fyrir ferlinu sem hegðun
viðmælenda fylgdi í leit og miðlun að upplýsingum. Af því má
ráða að fyrir tilstilli tilviljunar sem og ríkrar innri sannfæringar
viðmælenda um að þeir hefðu fundið þörfum sínum farveg,
tóku þeir ákvörðun um að hefja markvissa leit að frekari upp-
lýsingum um óhefðbundnar heilsumeðferðir.
Það mátti greina tvo meginþætti sem höfðu áhrif á mark-
vissa upplýsingaleit og upplýsingamiðlun viðmælenda.
Annars vegar voru það einstaklingsbundnir eiginleikar og
sjónarmið viðmælenda og hins vegar aðstæður sem ríktu í
umhverfi þeirra.
Áhrifaþættir á upplýsingahegðun sem áttu rætur að rekja
til persónulegra eiginleika birtust í fyrsta lagi í því hvernig
viðmælendur mátu áreiðanleika upplýsinga. Almennt mátu
viðmælendur gæði upplýsinga meira ef þær voru í takt við
fyrri þekkingu þeirra og samræmdust viðurkenndum kenn-
ingum fræðanna. Auk þess réð persónuleg reynsla og ekki síst
innri sannfæring, sem einn viðmælanda kallaði: „minn sann-
leikur“ miklu um það hvort þátttakendur töldu upplýsingum
treystandi.
Annars konar persónubundinn áhrifaþáttur fólst í við-
brögðum þátttakenda við ofgnótt upplýsinga á netinu, í fjöl-
miðlum og víðar. Oftast olli hún minniháttar truflun og pirr-
ingi meðal viðmælenda. Í einu tilviki brást viðmælandi við því
sem hann kallaði innihaldsrýrt upplýsingaflóð netsins með
því að sniðganga netið alfarið.
Í máli fimm þátttakenda kom fram sannfæring þeirra um
að forsjónin gegndi mikilvægu hlutverki í upplýsingaleit. Þeir
sögðust oftsinnis hafa upplifað að nauðsynlegar upplýsingar
hafi rekið á fjörur þeirra af einskærri tilviljun. Þeir voru sann-
færðir um að þar hafi forsjónin gripið inn í gang mála og
fyrir tilverknað hennar hafi réttar upplýsingar borist þeim á
háréttu augnabliki.
Helstu utanaðkomandi aðstæður sem höfðu áhrif á upp-
lýsingahegðun þátttakenda og hvöttu þá til þess að afla upp-
lýsinga var gott aðgengi að upplýsingum á netinu og fjöldi
námskeiða og funda sem bauðst um málefni á sviði óhefð-
bundinna heilsumeðferða.
Á hinn bóginn leiddi rannsóknin í ljós að ótti við gagnrýni
af hálfu almennings og heilbrigðisstarfsfólks takmarkaði upp-
lýsingaleit og upplýsingamiðlun þátttakenda. Það lýsti sér í
því að að þátttakendur fóru gætilega í allri umræðu um störf
græðara. Í tveimur tilvikum treystu þeir sér ekki til þess að
vekja máls á óhefðbundnum heilsumeðferðum ef þeir þekktu
ekki afstöðu viðmælenda í garð óhefðbundinna meðferða.
Einnig voru tvö önnur dæmi um að reynsla þátttakenda af
harkalegum viðbrögðum heilbrigðisstarfsfólks þegar óhefð-
bundnar heilsumeðferðir bar á góma hafi leitt til þess að þeir
forðuðust alfarið að bera spurningar eða vangaveltur sem
tengdust óhefðbundnum heilsumeðferðum undir lækna eða
hjúkrunarfræðinga.
Loks má geta þess að viðmælendur mættu ekki einungis
hindrunum í leit og miðlun upplýsinga í samskiptum við
utanaðkomandi aðila. Einn græðari taldi sig skynja tregðu
starfsfélaga sinna við að miðla þekkingu til starfssystkina.
Ástæðuna rakti hann til samkeppni sem ríkti innan hópsins.