Bókasafnið - 01.06.2011, Síða 37

37
bókasafnið 35. árg. 2011
Umræður
Ljóst er að notkun á þjónustu græðara er í sókn hér á landi.
Ástæður þess eru vafalaust margar. Niðurstöður rannsókna
erlendis (Jonas,1998; Chao, Wade, Kronenberg, Kalmuss &
Cushman, 2006) benda til þess að helstu skýringar á því hvers
vegna fólk leitar á náðir græðara séu þær að viðteknar lækn-
ingar hafa ekki gagnast því sem skyldi. Samkvæmt rannsókn
Zollmann og Vickers (1999) fólst sú óánægja ekki síst í því að
fólki þótti skorta bæði tilfinningalegan stuðning heilbrigðis-
starfsfólks og skilning á þörf sjúklinga fyrir að taka virkari
þátt í eigin meðferð og ákvörðunum sem snertu hana. Í rann-
sókninni sem er hér til umfjöllunar voru niðurstöður á sama
veg. Fimm af átta þátttakendum hófu að leita upplýsinga um
óhefðbundnar heilsumeðferðir vegna óánægju með þjón-
ustu almenna heilbrigðiskerfisins sem stafaði annars vegar af
því að læknismeðferðir báru ekki tilætlaðan árangur og hins
vegar mislíkaði viðkomandi skilningsleysi og totryggni sem
þeir töldu sig hafa mætt í samskiptum sínum við lækna og
hjúkrunarfólk.
Annar helsti drifkraftur að baki upplýsingaleitar þátttak-
enda um óhefðbundnar heilsumeðferðir var ákafur fróðleiks-
þorsti og löngun til þess að menntast og að efla persónulegan
þroska. Það rímar við niðurstöður upplýsingafræðingsins
Thomas D. Wilson (2006) sem áleit að upplýsingaþarfir fólks
væru ekki einvörðungu byggðar á þörf fyrir að leysa tiltekið
vandamál eða á þörf fyrir að koma til móts við líkamlegar
þarfir heldur mætti ekki síður rekja þær til tilfinningalegra
hvata sem fólust í þrá eftir öryggi og sjálfsvirðingu. Jafnframt
spila vitsmunalegar þarfir inn í sem ýta undir löngun til þess
að skipuleggja fram í tímann og löngun til þess að læra eitt-
hvað nýtt.
Í máli þriggja þátttakenda mátti greina að það var þeim
mikið áhugamál að deila þekkingu sinni og reynslu af óhefð-
bundnum heilsumeðferðum. Þarna birtist knýjandi tilfinninga-
leg þörf til þess að miðla upplýsingum. Það kemur heim og
saman við kenningar upplýsingafræðingsins Ken Rioux (2006)
um að upplýsingamiðlun fólks stafar ekki síst af tilfinningalegri
fullnægju og ánægju sem hlýst af því að uppfræða aðra.
Eins og við var að búast breyttist upplýsingaöflun þátt-
takenda í kjölfar þess að þeir hófu að stunda óhefðbundnar
heilsumeðferðir. Hún varð markvissari og beindist að hag-
nýtum upplýsingum sem nýttust beinlínis í starfi. Græðararnir
sem rætt var við sögðust einkum afla upplýsinga í bókum, á
námskeiðum og á netinu. Rannsóknir á upplýsingahegðun
græðara í bæði Ástralíu og í Bandaríkjunum sýndu að, rétt eins
og þátttakendur í rannsókninni, leituðu þeir aðallega upplýs-
inga í skráðum heimildum (Burns, 2007; Smith o.fl., 2005). Hins
vegar leituðu erlendu græðararnir fyrst og fremst upplýsinga
í fagtímaritum og í rafrænum gagnasöfnum. Í ljósi þess kom á
óvart að einungis einn viðmælandi í rannsókninni nefndi að
hann læsi reglulega fagtímarit á sviði óhefðbundinna heilsu-
meðferða. Enginn þeirra kannaðist við að hafa nýtt sér rafræn
gagnasöfn eða háskólabókasöfn en þrír höfðu gert tilraun til
þess að afla sér upplýsinga á almenningsbókasöfnum.
Aftur á móti töldu þátttakendur í rannsókninni óformlega
upplýsingaöflun þeim mun mikilvægari. Þeir voru á einu máli
um að ein helsta leiðin til þess að afla sér nýrrar þekkingar í
fræðunum væri að ræða við starfssystkin og aðra sem þekktu
til á sviðinu og einnig kom fram mikilvægi þess að afla nýrrar
þekkingar í faginu með því að prófa heilsumeðferðir og nátt-
úrulyf af eigin raun.
Rannsóknin leiddi í ljós að upplýsingahegðun þátttakenda
mótaðist af ýmsum áhrifaþáttum, bæði einstaklingsbundnum
sem og utanaðkomandi. Áhrif sem mátti rekja til persónulegra
eiginleika fólust meðal annars í viðmiðum sem þátttakendur
notuðu til þess að meta gagnsemi og gæði upplýsinga. Sam-
kvæmt þátttakendum ákvörðuðust gæði heimilda einkum af
fyrri þekkingu og reynslu og af því hvort þær rímuðu við sann-
færingu þeirra. Það kemur heim og saman við niðurstöður sál-
fræðirannsókna sem sýna að upplýsingar öðlist fremur hljóm-
grunn þegar þær samræmast fyrri skoðunum, þekkingu og
gildum einstaklingsins (Wilson, 1997).
Upplýsingahegðun þátttakenda mótaðist auk þess ber-
sýnilega af utanaðkomandi áhrifaþáttum og þá ekki síst af
neikvæðum viðbrögðum sem þátttakendur sögðust hafa
mætt meðal almennings og heilbrigðisstarfsfólks. Það hafði í
för með sér að viðkomandi þátttakendur héldu áhuga sínum
á óhefðbundnum heilsumeðferðum og upplýsingum um
starfsemi sína innan afmarkaðs hóps fólks sem það treysti.
Það er umhugsunarefni hvort að sama máli gegni almennt um
áhugafólk og notendur óhefðbundinna heilsumeðferða og þá
einkum í ljósi tilmæla Landlæknisembættisins: